Φόρος τιμής... μετ' εμποδίων
Η συγγραφή του παρόντος άρθρου συνάντησε αρκετές προκλήσεις, που ωχριούν μπροστά στην πολύχρονη αναμονή του θεατρόφιλου κοινού για να έρθει σε επαφή με τη Μαρίκα Κοτοπούλη στον χώρο που η ίδια τίμησε με την παρουσία της όσο ελάχιστοι. Έχοντας δει την παράσταση λίγο πριν την πρώτη καραντίνα είχαμε επιλέξει τότε να ανακαλύψουμε τις κρυφές πτυχές της ζωής της, ώστε να κάνουμε τους συσχετισμούς με τα όσα λαμβάνουν χώρα στο έργο, πριν να γράψουμε την άποψή μας. Η πανδημία ακύρωσε τα όποια σχέδια και προγραμματισμούς, βάζοντάς μας στη διαδικασία της δημιουργίας εκτεταμένου αφιερώματος για τη ζωή της διάσημης καλλιτέχνιδας με το υλικό που είχαμε συλλέξει, για να μας προλάβει το αφιέρωμα του Μάκη Δελαπόρτα στο ένθετο της Καθημερινής και να αφήσουμε στην άκρη και εκείνο το project.
Η φετινή επιστροφή της "Μαρίκας" στο θέατρο Χώρα συνοδεύεται από περικοπές στο υλικό της αρχικής εκδοχής της, περιορίζοντας τη χρονική διάρκεια, αλλά και τις αποσπασματικές αναφορές, που περιγράφονται στη συνέχεια, κάνοντας ευκολότερη τη θέασή της. Κάλλιο αργά παρά ποτέ λοιπόν, κάτι που σε μεγάλο βαθμό ισχύει και για την προσπάθεια των συντελεστών της παράστασης.
Οι συνεργασίες του σκηνοθέτη Πέτρου Ζούλια και της ηθοποιού Νένας Μεντή («Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου», «Γυναίκες του Παπαδιαμάντη») με το Θέατρο Χώρα έχουν αφήσει εποχή. Αναμενόμενα λοιπόν η θεατρική μεταφορά της ζωής της Μαρίκας Κοτοπούλη αποκτά ενδιαφέρον, όχι μόνο για τα ονόματα των για χρόνια συνεργατών, αλλά και για το γεγονός πως αποτελεί το πρώτο ουσιαστικά εγχείρημα της αναβίωσης επί σκηνής αυτής της κορυφαίας φυσιογνωμίας του ελληνικού θεάτρου. Το εντυπωσιακότερο όλων είναι ότι, αν και η ίδια πρωταγωνίστησε και πρωτοστάτησε στις εγχώριες θεατρικές εξελίξεις κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα ηχητικά ή κινηματογραφικά ντοκουμέντα των ερμηνειών της, περιορίζοντάς μας στις περιγραφές εκείνων που είχαν την τύχη να την παρακολουθήσουν διά ζώσης, γεγονός που ενισχύει τον μύθο της μεγάλης ντίβας του ελληνικού θεάτρου.
O Πέτρος Ζούλιας επιχειρεί να καλύψει αυτό το κενό, δημιουργώντας τη "Μαρίκα", ύστερα από εκτεταμένη έρευνα και αναζήτηση πληροφοριών στα διασωθέντα αφιερώματα, σε άρθρα εφημερίδων και δηλώσεις της μεγάλης πρωταγωνίστριας, αλλά και σε μαρτυρίες και διηγήσεις τρίτων για το πρόσωπό της, 65 χρόνια περίπου μετά τον θάνατό της. Η διαπίστωση της έλλειψης σχετικών πηγών, αλλά και της απουσίας παρεμφερών προσπαθειών είναι μόνο μία ακόμα απόδειξη της ελλιπούς διαφύλαξης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και της ιστορίας του θεάτρου μας.
Η παράσταση έχει ως αφετηρία την περίοδο των εγκαινίων της νέας θεατρικής σκηνής της Κοτοπούλη, του σημερινού θεάτρου Ρεξ, το 1937, για να συνεχίσει με την ίδρυση της θεατρικής της σχολής μέσα στην Κατοχή, πριν να φτάσουμε στο τέλος της ζωής της το 1954. Σε αυτήν την πορεία γίνονται αναφορές στο παρελθόν με το ξεκίνημα της καριέρας της σε παιδική ηλικία στον θίασο των γονιών της, τη συμμετοχή της στα Ορέστεια του Βασιλικού Θεάτρου και τη χρήση για πρώτη φορά της δημοτικής γλώσσας σε αρχαίο δράμα, που προκάλεσε την έντονη αντίδραση των υποστηρικτών της καθαρεύουσας και τα επεισόδια των Ορεστειακών, τον θυελλώδη έρωτά της με τον Ίωνα Δραγούμη και την κατάρρευσή της μετά τη δολοφονία του, τις θρυλικές ερμηνείες της και το ευρύ ρεπερτόριο από την επιθεώρηση και την αρχαία τραγωδία, μέχρι το δράμα και τα σύγχρονα έργα μεγάλων ξένων συγγραφέων της εποχής της, αλλά και την καλλιτεχνική της κόντρα με το αντίπαλο δέος της, την Κυβέλη και τη μετέπειτα ιστορική συνεργασία τους.
Η ζωή της Μαρίκας Κοτοπούλη ακολουθεί παράλληλη πορεία με την εξέλιξη του ελληνικού θεάτρου και το έργο κάνει νύξεις στις αλλαγές που συντελέστηκαν. Στην καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, στην επαγγελματοποίηση του χώρου με το πέρασμα από τα δεκάδες έργα των θιάσων σε ετήσια βάση στην εξειδίκευση σε παραστάσεις ορόσημα, που άφησαν εποχή, στην προσοχή που δόθηκε στους υπόλοιπους συντελεστές και στα τεχνικά στοιχεία μίας θεατρικής δημιουργίας (σκηνοθεσία, κουστούμια, σκηνικά, φωτισμοί), καθώς και στην ανάδειξη νέων ταλέντων, όπως ήταν ο Βασίλης Λογοθετίδης και η Έλλη Λαμπέτη. Το κείμενο του Πέτρου Ζούλια έμμεσα επισημαίνει αυτήν την επιρροή και αναδεικνύει αυτή τη συσχέτιση.
Την ίδια στιγμή, στην προσπάθεια του να συμπεριληφθούν τα παραπάνω στοιχεία, δεν υπάρχει σε ορισμένες περιπτώσεις η επιθυμητή ροή, αφήνοντας μία πιο αποσπασματική αίσθηση. Σε σημεία γίνονται σύντομες αναφορές σε πληροφορίες που αφορούν τη ζωή της Κοτοπούλη, με χαρακτηριστικότερες τις αμφιφυλοφιλικές τάσεις της, τις φιλοβασιλικές πεποιθήσεις της, που δεν στάθηκαν εμπόδιο στην ανθρωπιά της με την ίδια να βοηθά και αριστερούς συναδέλφους της, και τον εθισμό της στη μορφίνη. Αυτές όμως περισσότερο δημιουργούν την εντύπωση της ενσωμάτωσης στο έργο μίας ακόμα υποσημείωσης από μία λίστα πληροφοριών για τη ζωή της, παρά αποτελούν δομικό στοιχείο της υπόθεσής του.
Στο κείμενο τονίζεται η αθυροστομία της Κοτοπούλη, που ήταν στοιχείο του χαρακτήρα της και σχετίζεται τόσο με το έντονο ταμπεραμέντο όσο και με το χιούμορ της, δίνοντας έναν πιο κωμικό τόνο. Σε μία παράσταση όμως που επιδιώκει να μεταφέρει στις σημερινές γενιές το γιατί η ίδια σημάδεψε τη θεατρική ιστορία του τόπου μας, με την ευθύνη που αυτή η πρώτη φορά συνεπάγεται, η συγκεκριμένη επιλογή περισσότερο οδηγεί στην απομυθοποίηση του προσώπου, παρά στην ανάδειξη του μύθου του.
Μεγάλη τύχη για τον Πέτρο Ζούλια η καλλιτεχνική συνύπαρξη με τη Νένα Μεντή, η οποία καταφέρνει να δώσει υπόσταση στον ρόλο της, υποστηρίζοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το κείμενο. Συνδυάζοντας το δραματικό και το κωμικό στοιχείο, διατηρεί τις ισορροπίες και προσδίδει μία πιο ανθρώπινη διάσταση στο πρόσωπο που υποδύεται. Ο πολυπληθής θίασος που την πλαισιώνει βρίσκεται στη σκιά της παρουσίας της, έχοντας συνοδευτικό ρόλο, χωρίς ιδιαίτερες ερμηνευτικές διακρίσεις. Άξια αναφοράς τα κουστούμια της Ηλένιας Δουλαδίρη, που καλύπτουν όχι μόνο τις διαφορετικές περιόδους της ζωής της Κοτοπούλη, αλλά και κάποια από τα θεατρικά έργα, στα οποία και πρωταγωνίστησε.
Κορυφαία στιγμή της "Μαρίκας" όταν τα φώτα σβήνουν για να λάμψει για λίγο η Κοτοπούλη της Νένας Μεντή επάνω στη σκηνή. Τότε νιώσαμε, έστω και για λίγο, το δέος του μύθου της, συνειδητοποιώντας την ολοκληρωτική ταύτιση της ίδιας με την τέχνη της. Η Μαρίκα Κοτοπούλη υπήρξε το ελληνικό θέατρο και η παράσταση μας έκανε να αναζητήσουμε περαιτέρω πληροφορίες για τη ζωή και την καριέρα της, έχοντας ως αφορμή τα όσα παρακολουθήσαμε. Θα θέλαμε όμως το έργο να έμενε λιγότερο προσκολλημένο στην εξιστόρηση των γεγονότων της ζωής της, αναδεικνύοντας εξίσου ισότιμα τον θρύλο του ονόματός της.
Κείμενο - Σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας
Παίζουν: Νένα Μεντή, Τζένη Σκαρλάτου, Νεφέλη Κουρή, Δεπάστας Γιώργος, Πατέλης Μάκης, Τουντασάκη Μαριάννα, Λόξας Γιώργος, Σίντος Γιάννης, Ναταλία Αθανασιάδη
Θέατρο Χώρα
Διάρκεια: 90' (χωρίς διάλειμμα)
Τετάρτη - Κυριακή 19:00 / Παρασκευή - Σάββατο 21:00
Εισιτήρια: Κανονικό: 18 € / 16 € (Εξώστης)
Το θέατρο Χώρα αποτελεί χώρο αμιγούς λειτουργίας, όπου επιτρέπεται η προσέλευση μόνο στους πλήρως εμβολιασμένους θεατές, καθώς και σε όσους έχουν νοσήσει εντός του τελευταίου εξαμήνου. Το πιστοποιητικό εμβολιασμού θεωρείται έγκυρο 14 ημέρες από την ημερομηνία της τελευταίας δόσης Οι ανήλικοι κάτω των 12 θα προσέρχονται με δήλωση αρνητικού αποτελέσματος self test.
Κατά την είσοδο των θεατών, θα ζητούνται τα απαραίτητα πιστοποιητικά, όπως αυτό ορίζεται βάσει πρωτοκόλλου (πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης και δελτίο ταυτότητας). Η μάσκα είναι υποχρεωτική σε όλους τους χώρους του θεάτρου.
Για περισσότερες πληροφορίες: Μαρίκα
