Τα όμορφα σπίτια όμορφα καίγονται
Ο αμερικανικός κινηματογράφος μας έχει συνηθίσει στα κλισέ των άκρων. Τα happy end μετά από τις δυσκολίες που το πρωταγωνιστικό ζευγάρι θα αντιμετωπίσει είναι η αναμενόμενη εξέλιξη της πλειοψηφίας. Λίγες οι περιπτώσεις που θα ασχοληθούν σοβαρά με το ζήτημα του διαζυγίου και μοναδικός ο τρόπος της "Ιστορίας Γάμου", που ξεκινά ανατρεπτικά, έχοντας ως αφετηρία το θέμα του χωρισμού και αυτά που έφερναν κοντά το ζευγάρι, για να επιστρέψει μετά από μία διαδρομή δύο περίπου ωρών στο ίδιο σημείο, με την πορεία του έργου να αποκτά φιλοσοφική διάσταση θυμίζοντάς μας έμμεσα πως η ζωή κάνει κύκλους, στους οποίους αλλάζουμε την οπτική μας απέναντι στα πράγματα με τις καταστάσεις να διαφοροποιούν ασυναίσθητα τις αναμνήσεις και τους εαυτούς μας.
Άνθρωποι που μυθοποιούν το πρώτο τους βλέμμα, την πρώτη συνάντηση, το πρώτο φιλί στο εισαγωγικό κεφάλαιο της ιστορίας τους ζώντας στην παραζάλη του έρωτα, για να ονειρευτούν και να συμπορευτούν σε μία διαδρομή με τους "όμορφους κήπους" και τα "αγκάθια" της, έχοντας την αγάπη ως αντίδοτο στη φθορά του χρόνου και στις φουρτούνες της καθημερινότητας. Στο κινηματογραφικό παραμύθι αυτού του απόλυτου έρωτα με το κοινότυπο τέλος του "ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα", έρχονται οι δύο πρωταγωνιστές για να μας θυμίσουν πως οι σχέσεις δεν είναι άσπρο και μαύρο, κινούμενες ανάμεσα στην ευδαιμονία και στην καταπίεση, την αδιαφορία, τη βία και την εκμετάλλευση. Και αυτή η διαφοροποίηση μπορεί να απομακρύνεται από τα στερεότυπα του σινεμά, έρχεται όμως κοντύτερα στην πραγματικότητα της πλειοψηφίας των ζευγαριών του σήμερα, που φτάνουν στο χωρισμό, όχι γιατί έπαψαν να αγαπιούνται, αλλά γιατί ακριβώς αυτή η αγάπη δεν είναι πια αρκετή.
Η Nicole (Scarlett Johansson) ερωτεύτηκε παράφορα, έζησε για χρόνια με τον Charlie (Adam Driver) αποκτώντας τον 8χρονο πλέον Henry μαζί του. Eκείνη ηθοποιός, αυτός σκηνοθέτης, συνεργάστηκαν και κέρδισαν και οι δύο επαγγελματικά από αυτή τη συμπόρευση. Στην πορεία όμως υπήρξαν υποχωρήσεις από την πλευρά της Nicole, που μπορεί στην αρχή να φαίνονταν αμελητέες μπροστά στα οφέλη και στην αίσθηση της ευτυχίας που υπήρχε, αλλά λίγο-λίγο συσσωρεύονταν για να φτάσει η στιγμή της συνειδητοποίησης της ψευδαίσθησης και της ασφυκτικής πραγματικότητας που είχε διαμορφωθεί για εκείνη. Όταν οι ρυθμοί της ασυναίσθητης ρουτίνας κόπασαν, έγινε αντιληπτό το ψυχοσυναισθηματικό "άδειασμα" από τα όσα αλόγιστα δόθηκαν, χωρίς να τηρηθούν οι ισορροπίες. Στην ανιδιοτέλεια της αλήθειας του έρωτα και της αγάπης δε βάζεις "ζυγαριά", γιατί όταν αρχίζεις να το κάνεις ξεκινά και η αποδόμηση, όπως συνέβη και στην πρωταγωνίστρια, η οποία σαν ξύπνησε από τον "λήθαργο" άρχισε να μαζεύει τα κομμάτια του "εγώ" της, που χάθηκε μέσα στο "εκείνος" και το "εμείς".
Nicole: "I never really came alive for myself; I was only feeding his aliveness"
Το σενάριο δε δίνει εύκολες απαντήσεις, παρουσιάζοντας αρκετά πετυχημένα την απόγνωση και την αβεβαιότητα ενός ζευγαριού που χωρίζει, χωρίς να έχει κατανοήσει το πώς και το γιατί αυτό συμβαίνει. Ο Charlie δεν πιστεύει ακόμα πως η σχέση τους έχει τελειώσει, πράγμα που ισχύει και για τους κοινούς γνωστούς, συνεργάτες και φίλους, αλλά και τους συγγενείς της ίδιας της Nicole. Εκείνη έχει πολλά καλά να πει για τον εν διαστάσει σύζυγό της εκφράζοντας σε σημεία το φόβο για την ύπαρξη του ανικανοποίητου στον εαυτό της. Εξάλλου, ο έρωτας σπάνια κρατά για πάντα και τις περισσότερες φορές ο συμβιβασμός είναι αναπόφευκτος στη συζυγική συνύπαρξη.
Το πρόβλημα είναι πως η Nicole έχασε τον εαυτό της, βρέθηκε στη σκιά του συζύγου της, άφησε τα δικά της όνειρα και, χωρίς να είναι άμοιρη των ευθυνών της, δεν μπορεί πλέον να είναι ευτυχισμένη σε ένα γάμο με παγιωμένες συνήθειες και συμπεριφορές που δεν αλλάζουν. Δύσκολες αποφάσεις σε σχέσεις που έχουνε γίνει "κουβάρι" με τη λύση να είναι ευκολότερη μέσα από το χωρισμό, παρά εντός της προβληματικής συνύπαρξης.
Charlie: "We discussed things. We were married, we said things. We talked about moving to Europe, about getting a sideboard or what do you call it, a credenza, to fill that empty space behind the couch. We never did any of it."
Ο Noah Baumbach επιστρέφει στο ζήτημα του διαζυγίου, μετά το Τhe Squid and the Whale, εστιάζοντας αυτή τη φορά στη στιγμή του χωρισμού και το ίδιο το ζευγάρι, χωρίς να μένει στα γεγονότα και στην ψυχρότητα ανάμεσα στους εμπλεκόμενους, για να διεισδύσει ακόμη βαθύτερα στα ψυχογραφήματα των πρώην συζύγων, αποδίδοντας το θέμα με τον αρτιότερο τρόπο που έχουμε παρακολουθήσει στη μεγάλη οθόνη. Οι αναφορές στον Ingmar Bergman με τα κοντινά στο πρόσωπο της Nicole που παραπέμπουν στο Persona και το απόκομμα από θεατρική παράσταση τoυ πρωταγωνιστικού ζευγαριού στο αριστουργηματικό Scenes from a Marriage, που έμελλε να αποδειχτεί προφητικό για τη δικιά τους σχέση, μόνο τυχαίες δεν είναι, μιας και η ταινία δε μένει στην επιφάνεια, αλλά εμβαθύνει στον ψυχισμό του ζευγαριού, αγγίζοντας εκείνες τις αδιόρατες διαφορές ανάμεσα στην ευτυχία και την κατάθλιψη.
Nora Fanshaw: "So it's a deal when it's something you want. And a discussion when Nicole wants it?"
Το σενάριο δε στέκεται στο ζευγάρι, αλλά προχωρά στο πώς αντιμετωπίζουν το χωρισμό οι γύρω τους και στο πώς το ίδιο επηρεάζεται από αυτούς. Αν και αρχικά θέλουν να βγάλουν συναινετικό διαζύγιο, επιθυμώντας να προστατεύσουν το παιδί τους και τιμώντας τα όσα περάσανε μαζί, ο Baumbach παρουσιάζει με αριστουργηματικό τρόπο το πώς οι δικηγόροι και το νομικό σύστημα μπορούν να διαμορφώσουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές, οδηγώντας το αντρόγυνο σε έναν αδυσώπητο και σκληρό "πόλεμο χαρακωμάτων", στον οποίο κουβέντες που ασυναίσθητα είχαν ανταλλαχθεί στο παρελθόν μεταξύ τους μετατρέπονται σε "όπλα" της απέναντι πλευράς, με μόνο σκοπό το να πληγώσουν.
Η απώλεια ελέγχου και η μεταστροφή των συναισθημάτων αποτελούν την έμπρακτη απόδειξη για το πόσο δύσκολες και ευμετάβλητες είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, όπως και η ανθρώπινη επικοινωνία, με την αγάπη και το μίσος να χωρίζονται από μία λεπτή γραμμή, μία φράση, μία κίνηση, που μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου μπορούν να πάρουν τη μορφή χιονοστιβάδας και να συμπαρασύρουν όλα όσα "χτίστηκαν" από κοινού με κόπο στα χρόνια που προηγήθηκαν.
Bert Spitz: "Criminal lawyers see bad people at their best, divorce lawyers see good people at their worst"
Κάθε στιγμή, κάθε σκηνή, κάθε πλάνο έχουν λόγο ύπαρξης σε ένα άρτια δομημένο σενάριο, χωρίς "κενά", παρά την "άρνησή του" στο να μας δώσει τις εύκολες λύσεις για τα "γιατί" που πλανώνται στον αέρα. Οι καλύτερες φετινές ερμηνείες σε μία ταινία συνόλου με τους Johansson και Driver να ανταποκρίνονται πλήρως στη δυσκολία της κινηματογραφικής μεταφοράς της πολυεπίπεδης ψυχοσύνθεσης δύο ανθρώπων που "γκρεμίζονται" για να ξαναγεννηθούν. Εξαιρετικοί και οι τρεις δικηγόροι με την Nora Fanshaw (Laura Dern) υπέρμαχο των γυναικείων δικαιωμάτων, τον αδίστακτο και άκρως ανταγωνιστικό αντίπαλό της Jay (Ray Liotta) και τον σοφό με τις συμβιβαστικές λύσεις Bert Spitz (Alan Alda) σε παρουσίες που καθηλώνουν εξίσου με εκείνες των πρωταγωνιστών, έχοντας ατάκες που μένουν και ρόλους που αναδεικνύουν τη λογική και τον παραλογισμό του συστήματος, το οικονομικό και ψυχικό κόστος των πελατών τους, τις επιπτώσεις της πατριαρχίας και στα δύο φύλα.
Η "Ιστορία Γάμου" είναι από εκείνες τις ταινίες που χρειάζονται, μιλώντας για αυτό που στην τελική έχει σημασία στον κάθε άνθρωπο. Την ευτυχία και την επιδίωξή της. Ο γάμος, το διαζύγιο, ο έρωτας, η αγάπη, το μίσος, οι κοινωνικές επιταγές, τα "πρέπει", οι υποχρεώσεις και οι συνήθειες απέναντι στα συναισθήματα, τα όνειρα και τα "θέλω" σε ένα έργο που αγγίζει στιγμές και αναμνήσεις του παρελθόντος θεατών και δημιουργών, αποτελώντας "πυξίδα" για τη διαχείριση των σχέσεων σε ζευγάρια του σήμερα, του χθες και του αύριο, για τα λάθη που γίνονται, έγιναν και θα γίνουν. Πατώντας στα χνάρια του "Σκηνές από ένα Γάμο" (που παίχτηκε πρόσφατα και στο θέατρο), του "Κράμερ εναντίον Κράμερ" και του "Ένας Χωρισμός" αυτή η ιστορία αποδεικνύει πως ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο διαφυγή από την καθημερινότητα, αλλά μπορεί να αποτελέσει και μάθημα ζωής.
Η αγάπη δε φτάνει για την ευτυχία, όπως προσπαθούν να μας πείσουν τα γνωστά κινηματογραφικά στερεότυπα. Είναι όμως αρκετή για να χωρίσει κάποιος αξιοπρεπώς με το διαζύγιο να μη σημαίνει απαραίτητα το τέλος του να είναι κάποιος γονέας, παρά να διαφοροποιεί το πλαίσιο στο οποίο αυτό συμβαίνει, προστατεύοντας το παιδί από μία προβληματική οικογενειακή συνύπαρξη, με τραγικές συνέπειες προς όλους. Κάποιες φορές πρέπει να χωρίσεις αν θέλεις να συνεχίσεις να αγαπάς και να αγαπιέσαι. Τότε το "εμείς" των διαζευγμένων γίνεται πιο ουσιαστικό από εκείνο των παντρεμένων ζευγαριών, που πιστεύουν πως είναι "μαζί", μέχρι που μία μέρα ξυπνάνε για να συνειδητοποιήσουν πως τόσο καιρό ζούσαν αγκαλιά με τη μοναξιά τους, χωρίς να βλέπουν τον άνθρωπο δίπλα τους ή χωρίς να μπορούν να δουν το πρόσωπό τους στον καθρέφτη.
Ισως τότε η μόνη λύση να βρίσκεται στο να αφήσουμε και να αφεθούμε για να βρούμε τους εαυτούς μας, πριν να χάσουμε και αυτά τα λίγα που μας έμειναν, που σαν περάσει ο καιρός μόνο λίγα δε θα 'ναι.
Ιστορία Γάμου (2019) / Είδος: Δραματική / Σκηνοθεσία: Noah Baumbach / Διάρκεια: 136'
Το Trailer της ταινίας.
Για περισσότερες πληροφορίες: Marriage Story
