Νίκος Ψαρράς: Tα τείχη που υψώνονται σήμερα θυμίζουν σκοτεινές μέρες

Ψαρράς1
20.10.2019
Νίκος Ψαρράς: Tα τείχη που υψώνονται σήμερα θυμίζουν σκοτεινές μέρες

Ο Νίκος Ψαρράς είναι ένας ηθοποιός που χαίρεσαι να συζητάς μαζί του. Ισορροπημένος, ανοιχτόμυαλος, ανθρωπιστής, με έντονη προσωπικότητα και άποψη, μας μίλησε για τα κριτήρια με τα οποία επιλέγει ένα θεατρικό έργο, την παράσταση “Himmelweg”, στην οποία πρωταγωνιστεί, τις προκλήσεις του ρόλου του, την επικαιρότητα, τους προβληματισμούς του.

ψαρράς2

Με ποιο κριτήριο επιλέγετε μία παράσταση;

Το κριτήριο επιλογής μίας παράστασης είναι να σε αγγίζει. Από τη μεριά του ηθοποιού, να σε μετατοπίζει σε μία περιοχή αλλιώτικη, άγνωστη, που δεν έχεις υπάρξει ξανά.

Να παίξω έναν Αριστοφάνη για παράδειγμα ή μία κωμωδία, το λαχταρώ πολύ περισσότερο από το να υποδυθώ τον Αίαντα. Ο ηθοποιός πρέπει να μεταμορφώνεται, να εκπλήσσει τον κόσμο, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό.

Εγώ έχω την πολυτέλεια, μετά από 25 χρόνια σε αυτή τη δουλειά, να μπορώ να διαλέγω. Χτυπάει το τηλέφωνο και υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις. Το άγχος μου πάντα είναι εάν η επιλογή μου είναι η σωστή. Γιατί εάν κλείσω σε μία δουλειά δύσκολα μπορώ να φύγω και να πάω σε κάποια άλλη. Το θεωρώ λίγο ανέντιμο.

 

Πώς προέκυψε η παράσταση “Himmelweg”;

Το “Himmelweg” ήταν μία πρόταση που την κάναμε μαζί με την Έλενα Καρακούλη αρχικά στο Φεστιβάλ Αθηνών. Πρόκειται για ένα έργο, που διαβάσαμε από κοινού. Μας το έστειλε η μεταφράστρια, Μαρία Χατζηεμμανουήλ. Το διάβασα πρώτος εγώ και ζήτησα από την Έλενα να το διαβάσει. Και τότε γύρισε και μου είπε “Είναι το έργο μας, ε;”. Και εγώ της απάντησα “Ναι”.

 

Τι σας τράβηξε στο συγκεκριμένο θεατρικό έργο;

Κατ' αρχάς, το τι είναι ο άνθρωπος. Επιπρόσθετα, το ότι πρόκειται για ένα πραγματικό γεγονός, που οι περισσότεροι στην Ελλάδα δεν το γνωρίζουν, όπως και ο τρόπος με τον οποίο είναι γραμμένο το κείμενο.  Ο Χουάν Μαγιόρκα θεωρείται πολύ σπουδαίος συγγραφέας. Επιπλέον και ο ρόλος μου είναι απαιτητικός και δύσκολος. Ο πρώτος μονόλογος, που είναι 20 σελίδες, αποτελεί έναν άθλο. Είναι ωραίο να έρχεσαι αντιμέτωπος με τις αντοχές σου, με το ρίσκο που πρέπει να πάρεις. 

ψαρράς3

Τι θα θέλατε να κρατήσει ο θεατής από την παράσταση;

Θα πρέπει να προβληματιστεί, να συγκινηθεί, να φύγει αλλιώτικος.

Εύλογο είναι να κρατήσουν όλοι έναν προβληματισμό για όλο αυτό που είχε συμβεί και να έχουν κατά νου ότι δε θα πρέπει να επαναληφθεί ποτέ ξανά.

Κυρίως τα νέα παιδιά, τα οποία δε γνωρίζουν τι σημαίνει ναζισμός. Ξέρουμε ότι ο φασισμός ωραιοποιείται προκειμένου να προσελκύσει κόσμο. Στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο άγριος από αυτό που φαίνεται.

 

Έχουμε δει πολλές θεατρικές παραστάσεις που αναφέρονται στο ολοκαύτωμα να ανεβαίνουν στο θεατρικό σανίδι κατά καιρούς. Τι κάνει τη συγκεκριμένη ξεχωριστή;

Από πλευράς γραφής, ο Μαγιόρκα δεν ήθελε να γράψει ένα κείμενο για το ολοκαύτωμα, όπως έχει πει. Αυτό που τον ενδιέφερε είναι να περιγράψει το συγκεκριμένο γεγονός, το οποίο εμπεριέχει και την τέχνη του θεάτρου.

Οι Εβραίοι έκαναν μία πρόβα, αλλά δε γνώριζαν ότι αυτή θα είναι η “τελευταία τους παράσταση”. Ο Μαγιόρκα ήθελε με αφορμή αυτή την απάτη να χτυπήσει τον κώδωνα του κινδύνου για την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη. Επειδή η Ιστορία κάνει κύκλους και λαός που δε θυμάται το παρελθόν του δεν έχει μέλλον, ήθελε να χτυπήσει το καμπανάκι για να προσέξουμε το τι σημαίνει φασισμός και μέχρι που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος.

 

ψαρράς4

Ποια είναι η σύνδεση του τότε με το σήμερα; To πήρε η Ευρώπη το μήνυμα;

O δικός μου μονόλογος λέει: “Για εμένα σήμερα οι εφιάλτες μας έχουν πραγματοποιηθεί. Και ποιοι είναι οι εφιάλτες μας; Τρένα ταξιδεύουν νύχτα στην Ευρώπη, κι ό,τι φοβόμαστε έχει συμβεί μέσα μας”.

Η προσφυγιά που υπάρχει και η αντιμετώπιση της…  τα τείχη που σηκώνονται και η απελπισία, που υπάρχει στον κόσμο σήμερα, θυμίζουν σκοτεινές μέρες.

Τι σημαίνει να είσαι πολίτης δεύτερης και τρίτης κατηγορίας, επειδή το χρώμα σου, η θρησκεία σου, η σεξουαλική σου προτίμηση είναι αλλιώτικη από αυτή που θεωρεί το κατεστημένο ως σωστό; Αυτοί είναι οι προβληματισμοί του έργου. Γιατί οι Ναζί ό,τι δε θεωρούταν πρέπον το εξαφάνιζαν.

 

Ωστόσο, μέχρι και σήμερα βλέπουμε έντονες αντιδράσεις απέναντι στη διαφορετικότητα.

Τι σημαίνει διαφορετικότητα; Είμαστε όλοι διαφορετικοί από τους άλλους. Μεγαλώνουμε στις κοινωνίες με πολλά "πρέπει" και "δεν πρέπει". Με θρησκείες που απαγορεύουν πολλά πράγματα και μας γεμίζουν ενοχή, ενώ παράλληλα δίνουμε μεγάλη σημασία στο "τι θα πει ο κόσμος". Οι άνθρωποι πρέπει να κάνουν τη ζωή που θέλουν. Με λίγα λόγια σεβασμός στον άνθρωπο.

 

Ψαρράς5

“Himmelweg”, ο δρόμος προς τον ουρανό… Ο δρόμος που μεσολαβούσε ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Πώς θα χαρακτήριζε αυτόν το δρόμο ο Νίκος Ψαρράς;

Αυτή η τόσο ωραία πρόταση, που σε όποιον την έλεγα αναφωνούσε “Αχ! Τι ωραίος τίτλος”, και όταν τους εξηγούσα πως έτσι έλεγαν οι Ναζί την τελευταία ράμπα, που οδηγούσε στο θάλαμο αερίων, αμέσως σκοτείνιαζαν.

Ο δρόμος προς τον ουρανό ήταν η τελευταία  "βόλτα" των Εβραίων, πριν γίνουν καπνός.

Εγώ θα το έλεγα συνέχιση, αλλαγή. Ελπίζω ότι όλοι μας κάτι γινόμαστε μετά. Δε μπορώ να φανταστώ πως μας τρώνε τα σκουλήκια. Με θλίβει. Δε μπορώ να πιστέψω ότι η Γη μας δημιουργήθηκε μόνο από ένα ατύχημα, όπως και το ανθρώπινο σώμα, το οποίο είναι τόσο αριστοτεχνικά φτιαγμένο. Ελπίζω ότι ο δρόμος από τη Γη για τον ουρανό, εκτός από μία ωραία πτήση που μπορούμε να κάνουμε για διακοπές, ίσως να είναι η μετάβαση μας σε κάτι πιο ήσυχο, πιο όμορφο, πιο γαλήνιο κι ένα στάδιο για να βρεθούμε σε κάτι που δε θα μας φοβίζει, αλλά θα μας ηρεμεί.

 

Πώς θα χαρακτηρίζατε τον Γερμανό διοικητή που υποδύεστε στην παράσταση;

Αυτός ήταν υπαρκτό πρόσωπο, Κάρλ Ραμ λεγόταν, ο οποίος συνελήφθη στη Σλοβακία μετά από δύο χρόνια, όπου κρυβόταν και τον κρέμασαν. Κι εκείνος, όπως και όλοι οι διοικητές των στρατοπέδων συγκέντρωσης, ήταν πολύ μορφωμένος, φιλότεχνος.

 

Ψαρράς6

Δεν είναι εντυπωσιακό και συνάμα αντιφατικό πώς τέτοιου επιπέδου άνθρωποι έκαναν τόσο φριχτά εγκλήματα.

Ναι. Ο επικεφαλής των Εβραίων στην παράσταση λέει “Ποιος μπορεί να κοιμάται σήμερα ήσυχος; Θέλουν οι δικοί σου να μάθουν τι μπορούν να ελπίζουν; Όλοι μας μπορούμε να μάθουμε τι μπορούμε να ελπίζουμε. Αλλά η ζωή είναι αβέβαιη”. Νομίζω ότι αυτή η φράση ειπώθηκε σε ένα σημείο, που οι δυο έχουν έρθει πολύ κοντά και μιλούν σαν συνέταιροι, πολύ ανθρώπινα ο ένας για τον άλλον, καθώς όλοι έχουν τρόμο, ο καθένας από τη μεριά του. Οι μεν μπορεί να πεινάνε και να κρυώνουν, οι άλλοι να είναι σε ζεστό μέρος και να τρώνε καλύτερα, αλλά μία “στραβή" μπορεί να στοιχίσει τη ζωή και στους δύο το ίδιο δευτερόλεπτο.

Και μετά το τέλος του πολέμου οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Ο νικητής αρχικά, έγινε ο φυλακισμένος έπειτα. Αυτά έχει ο πόλεμος δυστυχώς. Το βλέπουμε και δίπλα μας αυτή τη στιγμή με την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας, που είναι ανεκδιήγητη.

 

Σας αγχώνουν οι ενέργειες της Τουρκίας;

Οι Τούρκοι πολίτες είναι πολύ φιλικοί, αυτοί που τους διοικούν όμως τους φανατίζουν κι έχουν πάντα μία επεκτατική πολιτική και ως προς εμάς. Όταν κυκλοφορούν χάρτες “Γαλάζια Πατρίδα” και έχουν το μισό Αιγαίο να ανήκει στην Τουρκία... Στην Τουρκία υπάρχει πολύ αγράμματος κόσμος. Υπάρχουν βέβαια και μορφωμένοι, αλλά η μάζα είναι αμόρφωτοι, ειδικά από την Άγκυρα και μέσα. Εκεί τους χειραγωγούν όπως θέλουν. Ειδικά όταν όλα τα μέσα είναι ελεγχόμενα.

 

Εύα Κακλειδάκη

Εύα Κακλειδάκη

Με λένε Εύα και είμαι καλά, όπως συνηθίζω, να λέω. Σπούδασα Κοινωνιολογία κι έκανα μεταπτυχιακό στις ανθρωπιστικές σπουδές. Αλλά καθώς, όπως λέει και ο ποιητής “Εδώ στου δρόμου τα μισά έφτασε η ώρα να το πω, άλλα είν’ εκείνα που αγαπώ γι’ αλλού γι’ αλλού ξεκίνησα”, κάπως έτσι κι εγώ αποφάσισα να ασχοληθώ με τη δημοσιογραφία. Ο λόγος; Η μαγική τέχνη της συνέντευξής μέσω της οποίας προσπαθώ να ανακαλύψω όχι μόνο τους άλλους, αλλά και τον ίδιο μου τον εαυτό.