Μία πραγματική ιστορία τρόμου και είμαστε μέρος της
Αν υπάρχει ένα μειονέκτημα στην ταινία είναι το ότι παραμένει αρκετά κοντά στην αληθινή ιστορία του δικηγόρου Robert Bilott και του μακροχρόνιου δικαστικού αγώνα του κατά της DuPont, της μεγαλύτερης χημικής βιομηχανίας των Ηνωμένων Πολιτειών μαζί με τις θυγατρικές της. Όπως λέει χαρακτηριστικά και ο Mark Ruffalo, που υποδύεται τον Bilott και είναι και συμπαραγωγός του έργου, "o πρωταγωνιστής δεν είναι ο κλασικός ήρωας, αλλά ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων", με αποτέλεσμα να μην έχουμε τον δυναμισμό και το εκρηκτικό ταμπεραμέντο για παράδειγμα της Erin Brockovich, σε μία ερμηνεία η οποία προσπαθεί να αναπαραστήσει με πιστότητα το υπαρκτό πρόσωπο, όπως και η ταινία επιχειρεί να μείνει πιστή στα πραγματικά γεγονότα.
Η αληθινή ιστορία, λοιπόν, είναι εκείνη που εν τέλει πρωταγωνιστεί, με το ζήτημα της μόλυνσης του περιβάλλοντος και των ολέθριων συνεπειών της στη δημόσια υγεία, εν γνώσει των υπευθύνων της εταιρείας που καλύπτουν τα λάθη τους παρακάμπτοντας νόμους και δικαστήρια, να αναδεικνύουν, σύμφωνα και με τον σκηνοθέτη Todd Haynes, "τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα εισβάλλει στις ζωές μας, ώστε εμείς με τη σειρά μας να αντισταθούμε διαλέγοντας τις μάχες μας, για να αλλάξουμε τα πράγματα".
Ο Ruffalo, ακτιβιστής ο ίδιος με το The Solutions Project του 2011, που χρηματοδοτεί μικρές κοινότητες, κυρίως γυναικών και μαύρων, για να αποκτήσουν ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και με τη συμμετοχή στην καμπάνια Fight Forever Chemicals με στόχο την ευαισθητοποίηση απέναντι στους κινδύνους από την αλόγιστη χρήση των χημικών και την ανάγκη κρατικού ελέγχου των εμπλεκόμενων βιομηχανιών, θεωρεί πως "ο ακτιβισμός είναι σκληρός, αγνώμων και γεμάτος με στιγμές απελπισίας, με τον κινηματογράφο να είναι σε θέση να επιφέρει την κοινωνική αλλαγή, ωθώντας τους ανθρώπους στη δράση και σε αλλαγή στάσεων, με τρόπο που ο ακτιβισμός δεν μπορεί να το κάνει".
Επιλέξαμε να εστιάσουμε στα αληθινά γεγονότα, σε μία δημιουργία στην οποία οι ερμηνείες, η σκηνοθεσία και το σενάριο τα υποστηρίζουν, αποσκοπώντας στον προβληματισμό, μαζί με την ευαισθητοποίηση και όχι τόσο την τέρψη του θεατή, με μία, ως ένα βαθμό, στρατευμένη κινηματογράφηση .
Αφορμή για την ταινία το άρθρο του Nathaniel Rich των New York Times "The Lawyer Who Became DuPont’s Worst Nightmare" του 2016, στο οποίο και στηρίζεται η υπόθεση, ξεκινώντας με την προσέγγιση του Robert Bilott από τον αγρότη Wilbur Tennant, ο οποίος ζήτησε τη βοήθειά του για τις δεκάδες νεκρές του αγελάδες, εξαιτίας, όπως ο ίδιος ισχυριζόταν, της εταιρείας DuPont, που είχε αγοράσει παρακείμενη έκταση με τη φάρμα του στο Parkersburg της Δυτικής Βιρτζίνια. Ο Bilott είχε προταθεί στον Tennant από τη γιαγιά του πρώτου, που έμενε στην ίδια περιοχή, μιας και ο εγγονός της είχε ειδίκευση στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Αυτό που δεν γνώριζαν γιαγιά και Tennant ήταν πως ο Bilott εργαζόταν σε δικηγορικό γραφείο - συνεργάτη της Dupont.
Απαντώντας στο ερώτημα του γιατί ανέλαβε την υπόθεση, ο Bilott απάντησε στο ίδιο άρθρο πως "ένιωθα πως ήταν αυτό που έπρεπε να κάνω .... ήμουν συνδεδεμένος με αυτούς τους ανθρώπους", μιας και όταν ήταν μικρός πέρναγε τα καλοκαίρια του στη γιαγιά του και γνώριζε καλά το μέρος. Η απότομη μεταστροφή, όμως, του πρωταγωνιστή περισσότερο μοιάζει με ελλιπή ανάπτυξη χαρακτήρα στο έργο, όσο και αν αυτό θέλει να μας πείσει πως, εν τέλει, έτσι ακριβώς συνέβη.
Οι εικόνες των παραμορφωμένων ζώων του Tennant με τη βίαιη συμπεριφορά, αλλά και οι βιντεοκασέτες με σκηνές των αιμόφυρτων αγελάδων από την μόλυνση, που χρησιμοποιήθηκαν αυτούσιες και στην ταινία, σόκαραν τον δικηγόρο, ο οποίος προσπάθησε, αρχικά, να βοηθήσει τον αγρότη επικοινωνώντας με την Dupont για λογαριασμό του. Η προσπάθεια της αμερικανικής εταιρείας να ρίξει το φταίξιμο στον πελάτη του ανάγκασαν τον Bilott να στραφεί τελικά εναντίον της, μπαίνοντας σε επάλληλες δικαστικές διαμάχες, που κρατούν από το 1998 μέχρι και σήμερα.
Στην έρευνά του συνάντησε τον όρο PFOA σε αρκετά από τα έγγραφα της Dupont, το περιεχόμενο του οποίου αποτελούσε μυστήριο. Στην προσπάθεια του να βρει λύση στο αίνιγμα απέκτησε πρόσβαση στα σχετικά αρχεία της εταιρείας για να καταλήξει πως η λέξη αναφέρεται σε πολυμερές (συναντάται και με την ονομασία C8), που χρησιμοποιούταν από τις αρχές της δεκαετίας του '50 για τα σκεύη Teflon.
O Bilott, που αφιέρωσε μήνες στη μελέτη αυτών των εγγράφων, αναφέρει: "ίσως να ήμουν ο πρώτος, ο οποίος μπόρεσε να ελέγξει όλους αυτούς τους φακέλους. Ήταν προφανές πως γνώριζαν για πολλά χρόνια πως υπήρχε πρόβλημα... Σοκαρίστηκα... Ήταν από εκείνες τις φορές που δεν μπορείς να πιστέψεις πως διαβάζεις αυτά που διαβάζεις... Αυτά που πάντοτε άκουγες να συμβαίνουν, αλλά ποτέ δεν περίμενες να τα δεις γραμμένα".
Δοκιμές σε ζώα με θανατηφόρα αποτελέσματα, διάφορες μορφές καρκίνων και αποβολές των υπαλλήλων που έρχονταν σε επαφή με το χημικό, όπως και γεννήσεις με παραμορφωμένα μωρά, αναφορές για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα και για απειλή της δημόσιας υγείας, που δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ. Οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για το τι είχε συμβεί στο Parkersburg της Δυτικής Βιρτζίνια περιλαμβάνονται στο εξαιρετικό άρθρο "Welcome to Beautiful Parkersburg, West Virginia" της Mariah Blake στη Huffington Post.
Οι συμβιβασμοί που πρότεινε η Dupont ήταν σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με τη ζημιά που είχε προκαλέσει. Η εμμονή του Bilott με την υπόθεση έφερε τον ίδιο σε δύσκολη θέση, δημιουργώντας προβλήματα στην υγεία του και ζητήματα ακόμα και στην οικογένειά του, εξαιτίας της πίεσης και των ωρών που αφιέρωνε στην υπόθεση, με το δικηγορικό του γραφείο να βρίσκεται στο χείλος της οικονομικής καταστροφής.
Η μεμονωμένη δικαίωση του Tennant και η συνειδητοποίηση πως η Dupont ευθυνόταν για τους καρκίνους και τα προβλήματα υγείας, που εμφανίζονταν όλα αυτά τα χρόνια σε αυξημένα ποσοστά, οδήγησαν σε μαζικές προσφυγές, με την κατηγορία της μόλυνσης του νερού από την ουσία PFOA, έχοντας ως βάση στο κατηγορητήριο το όριο ασφαλείας της ίδιας της Dupont ( τα πραγματικά όρια είναι ακόμα πιο χαμηλά). Ύστερα από 7 χρόνια και έχοντας χάσει τη ζωή τους αρκετοί από τους ενάγοντες στο μεσοδιάστημα, η απόφαση του δικαστηρίου, από την επιστημονική ανάλυση των ιατρικών εξετάσεων περίπου 70 χιλιάδων κατοίκων, υπήρξε καταδικαστική, ζητώντας από την Dupont να πληρώσει 671 εκατομμύρια δολάρια σε αποζημιώσεις, απόφαση που είχε θετικό αντίκτυπο στη μετοχή της, μιας και αναμενόταν να εκδικαστεί μεγαλύτερο ποσό σε μία εταιρεία με ετήσια κέρδη δισεκατομμυρίων.
Παρά την κατάργηση της χρήσης της ουσίας PFOA, αυτή αντικαταστάθηκε από απλούστερα χημικά με την ονομασία PFAS, τα οποία είναι ύποπτα για μόνιμες βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα σε μία επανάληψη του σκηνικού, που προηγήθηκε. Οι δύο ουσίες, PFOA και PFAS, έχουν ανιχνευθεί στο αίμα του 99% των Αμερικανών και έχουν επίσης μολύνει ανεπανόρθωτα το περιβάλλον. Ενδεικτικός είναι ο χάρτης με τις αποδεδειγμένα μολυσμένες περιοχές στις ΗΠΑ.
Ο Bilott, ο οποίος έχει ξεκινήσει νέο δικαστικό αγώνα για την ουσία PFAS αυτή τη φορά, εξηγεί πως "αυτό που ακούμε και πάλι από τις ίδιες εταιρείες είναι πως δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, που να αποδεικνύουν ότι είναι επικίνδυνες για τους ανθρώπους... σαν να μας λένε πως μας χρησιμοποιούν ως πειραματόζωα και θα πρέπει όλοι εσείς, που έχετε εκτεθεί, να αποδείξετε πως τα χημικά αυτά ευθύνονται για όλα όσα σας έχουν συμβεί."
O καθηγητής περιβαλλοντικής υγείας του Harvard, Philippe Grandjean, αναρωτιέται: “Χρειάζεται να εκθέτουμε τον πληθυσμό σε υποθετικά τοξικά χημικά και απλά να περιμένουμε τους επιστήμονες να βρουν στατιστικά πειστικές αποδείξεις πως είναι πράγματι τοξικά; Πιστεύω πως η πρόληψη θα ήταν μία πολύ καλύτερη λύση", για να έρθει ο Βilott να συμπληρώσει πως "συζητάμε για χημικά που έχουν ως αποτέλεσμα δισεκατομμύρια δολάρια σε κέρδη για πολλά συναπτά έτη. Είναι υπεραρκετά για να πληρωθούν οι απαιτούμενες μελέτες."
Μπορεί, λοιπόν, σαν ταινία, δίχως τις αξιομνημόνευτες ερμηνείες και στιγμές, να μην εντυπωσιάζει, κρατά, όμως, το ενδιαφέρον κυρίως λόγω θέματος και υπόθεσης, αφήνοντας στο κλείσιμο περισσότερο την αίσθηση ενός μέτρια δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ, παρά ενός καλού έργου. Εστιάζοντας στην ιστορία, παραφράζεται το γνωστό απόφθεγμα του Marshall McLuhan με το μήνυμα να υπερβαίνει το μέσο, μένοντας στην επιφανειακή εξιστόρηση των γεγονότων της. Ακόμα και έτσι, είναι τέτοια η σημασία της και ο αντίκτυπος στην καθημερινότητά μας, που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη.
Πηγές πληροφοριών: TheNewYorkTimes.com, Huffingtonpost.com, Time.com, Vice.com, Wikipedia, Hollywoodreporter.com, Slate.com
Σκοτεινά Νερά (2019) / Είδος : Δραματική, Βιογραφική / Σκηνοθεσία: Todd Haynes / Διάρκεια: 126'
Το Trailer της ταινίας.
Για περισσότερες πληροφορίες: Dark Waters
