Για μια πραγματικότητα όπως ο ουρανός. Xωρίς συρματοπλέγματα ...
Πέρασε ένας αιώνας από τη Μικρασιατική καταστροφή και οι τότε πληγές έχουν μετατραπεί σε συλλογικά εθνικά τραύματα. Με αφορμή αυτό το τραγικό γεγονός για τον ελληνισμό, η παράσταση "Passport - Στην προκυμαία της Σμύρνης" του Μάνου Καρατζογιάννη δεν είναι ένα ακόμα έργο μνήμης και θρήνου για τις "χαμένες πατρίδες", αλλά αποτελεί έναν κρίκο στην αλυσίδα της προσφυγιάς μέσα στον χρόνο.
Ουκρανία, Συρία, Κύπρος, Πόντος, Αρμενία και Σμύρνη. Διαφορετικοί τόποι, διαφορετικές εποχές με κοινά σημεία αναφοράς τον ξεριζωμό, τον πόνο, τον θάνατο και τον αγώνα για επιβίωση μέσα από αντιξοότητες, που δεν χωρά ο κοινός νους.
Τα κείμενα, που έχει επεξεργαστεί ο ίδιος ο σκηνοθέτης, βασίζονται σε πραγματικές μαρτυρίες προσφύγων και σε προσωπικές ιστορίες των ίδιων των ηθοποιών.
Κάθε μαρτυρία ξεκινά με τον ίδιο τρόπο. Η ηθοποιός παίρνει τον λόγο για να μιλήσει και να μοιραστεί. Σηκώνεται από τη θέση της και έρχεται στη σκηνή για να αρχίσει μία ακόμα εξομολόγηση. Και οι ιστορίες διαδέχονται η μία την άλλη φέρνοντας στο νου εκείνες των παππούδων και των προγιαγιάδων, των γνωστών και των οικογενειακών φίλων.
Μαρτυρίες που θυμίζουν όσα ακούσαμε από χείλη επιζώντων με τα βιώματα να μετατρέπονται στην πορεία του έργου από προσωπικές καταγραφές σε συλλογική μνήμη, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης, αλλά και έντονο προβληματισμό στη συνειδητοποίηση πως θύτες και θύματα δεν έχουν ταυτότητες και εθνικότητες.
Η παράσταση δε μένει στην ανάμνηση των εθνικών τραγωδιών και ξεριζωμών του παρελθόντος, αλλά προχωρά και στη σύγχρονη εποχή, στην οποία η πατρίδα μας έχει γίνει χώρα υποδοχής προσφύγων σε μία αντιστροφή των ρόλων. Η σύνδεση των διαφορετικών περιόδων και γεγονότων αφυπνίζει συναισθήματα και συνειδήσεις, φέρνοντας στην επιφάνεια μία ιδιότυπη ενσυναίσθηση, που βοηθά στην ερμηνεία των αντιδράσεων αλληλεγγύης των συνανθρώπων μας, που αγκάλιασαν, έσωσαν και στήριξαν όσους βρέθηκαν στη θέση των προγόνων μας και στηλιτεύοντας, ταυτόχρονα, όλους εκείνους που κατά παράβαση των διεθνών αλλά και των ανθρώπινων κανόνων λησμόνησαν το παρελθόν και έγιναν ένα με όσα μας έκαναν να μισούμε.
Απόλυτα πετυχημένος ο συμβολισμός της "εκκίνησης" μέσα από το ίδιο το κοινό, μιας και οι ηθοποιοί είναι κάποιοι από εμάς, μέρος του τόπου και του κόσμου μας, που με τις λέξεις τους εκφράζουν τις κοινές μας εμπειρίες και αναμνήσεις. Εξίσου σημαντική η διαρκής παρουσία της Μαρίας Ζορμπά με καταγωγή από τη Σμύρνη στο βάθος της σκηνής καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης, η οποία λειτουργεί ως υπενθύμιση της αφορμής του έργου, της Μικρασιατικής καταστροφής και του συνδετικού κρίκου των ιστοριών, της ίδιας της προσφυγιάς.
Κάθε μαρτυρία ολοκληρώνεται με ένα τραγούδι συνοδεία κιθάρας και ένα αντικείμενο από την ιστορία, που παραμένει μαζί με τα πρόσωπα στη σκηνή για να μας θυμίζει το παρελθόν, που σημάδεψε παντοτινά όσους επέζησαν και ποτέ δεν επέστρεψαν, μετατρέποντας την ύλη σε σύμβολα.
Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι αντάξιες των συγκλονιστικών περιγραφών τους με την ιστορική αλήθεια, το οικογενειακό δράμα και τις προσωπικές μνήμες να ανασύρουν και να δημιουργούν εικόνες έντονων συναισθημάτων, που αποκτούν καθολική διάσταση. Αναστασία Μιροσνιτσένκο (Ουκρανία), Ραφίκα Σαουίς (Συρία), Ανδριανή Νεοκλέους (Κύπρος), Έλενα Μαρσίδου (Πόντος), Ρομίνα Κατσικιάν (Αρμενία), Μαρία Ζορμπά (Σμύρνη), γυναίκες που μοιράζονται ιστορίες ξεριζωμού του τόπου τους, πόνος και θρήνος που γίνεται τόπος κοινός, χωρίς φράγματα, σύνορα και συρματοπλέγματα.
Το κείμενο διανθίζεται από στίχους ποιημάτων (Σεφέρης, Αναγνωστάκης) ενώ κάποια από τα τραγούδια προέρχονται από τις παραδόσεις των χωρών, "μιλώντας" όχι με το νόημα αλλά με το συναίσθημα των λέξεών τους.
Λιτή παράσταση που στηρίζεται στις αλήθειες του κειμένου της, δημιουργώντας γέφυρες ανθρωπιάς ανάμεσα σε εποχές και ανθρώπους.
Κείμενο - Σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Ερμηνεύουν (με σειρά εμφάνισης): Αναστασία Μιροσνιτσένκο, Ραφίκα Σαουίς, Ανδριανή Νεοκλέους, Έλενα Μαρσίδου, Ρομίνα Κατσικιάν, Μαρία Ζορμπά / Μουσικός επί σκηνής: Κώστας Νικολόπουλος.
Διάρκεια: 70' (χωρίς διάλειμμα)
Οι ημερομηνίες των παραστάσεων θα ανακοινωθούν σύντομα.
