Θεατρική μέθεξη ενός αριστουργηματικού κειμένου
"Το όνειρο ενός γελοίου" του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, ένα από τα τελευταία έργα του, αποτελεί το απαύγασμα των φιλοσοφιών του μεγάλου συγγραφέα. Η θεατρική απόδοση της Έφης Μπίρμπα, σε παράλληλη πορεία με τη διαδρομή του διηγήματος, ξεκινάει από τον άνθρωπο για να φτάσει στις συμβολικές αναφορές στη δημιουργία του κόσμου και να επανέλθει στο σημείο εκκίνησης, έχοντας στο μεσοδιάστημα αλλάξει τον ίδιο τον θεατή, όπως συμβαίνει και με τον αναγνώστη του αυθεντικού. Μία τραγωδία στην οποία η πραγματικότητα συναντά το όνειρο, αγγίζοντας υπαρξιακά ερωτήματα, τα οποία ανάγουν το έργο σε ένα μνημειώδες διαχρονικό αριστούργημα.
Ο Άρης Σερβετάλης σε έναν ρόλο απαιτήσεων ξεδιπλώνει το μοναδικό του ταλέντο για ακόμα μια φορά. Ο "γελοίος" είναι ένας απογοητευμένος άνθρωπος με αυτοκτονικές τάσεις, χωρίς σκοπό και νόημα στη ζωή του, ο οποίος συναντά ένα μικρό κορίτσι, που θα τον αλλάξει για πάντα. Ένας ακόμα ντοστογιεφσκικός αντι-ήρωας, που, βρισκόμενος στο κοινωνικό περιθώριο και στο απόλυτο κενό του μηδενισμού, έρχεται να μας πει τις μεγαλύτερες αλήθειες "εκ του ασφαλούς".
Ο ηθοποιός βρίσκεται στο ξεκίνημα και σε ενδιάμεσα σημεία της παράστασης ανάμεσα στους θεατές, ένας από εμάς, δίνοντας μια ξεχωριστή αμεσότητα και δημιουργώντας μια πιο προσωπική σχέση κοινού και πρωταγωνιστή. Εξάλλου, κάποια στιγμή το λέει και ο ίδιος ο "γελοίος", πως αποτελεί την αντανάκλαση των εαυτών μας, όπως ένας γελωτοποιός αστειεύεται με τον βασιλιά του, χωρίς ο τελευταίος να τον παίρνει στα σοβαρά. Ο εκκεντρικός χαρακτήρας και ο φανταστικός κόσμος του ονείρου "γκρεμίζουν" τα όρια και ρίχνουν τις "άμυνες", επιτρέποντας στον Ντοστογιέφσκι να εκφράσει τις καυστικές του απόψεις χωρίς αναστολές και στους συντελεστές του θεατρικού έργου να το μεταφέρουν στη σκηνή με δημιουργική ελευθερία, που στη συγκεκριμένη περίπτωση οδηγεί σε εξαιρετικής αισθητικής εμπνεύσεις.
Συμπρωταγωνιστεί η Έφη Μπίρμπα, η οποία λειτουργεί υποστηρικτικά στην καθηλωτική παρουσία του Σερβετάλη, ενισχύοντας με την παρουσία της την απόκοσμη ατμόσφαιρα της παράστασης.
Προέκυψε το ερώτημα του κατά πόσο η πιο αφαιρετική προσέγγιση του σκηνικού (υπεύθυνη για τη διαμόρφωσή του η ίδια η σκηνοθέτιδα) συνέδραμε στην κατανόηση του κειμένου. Αισθητικά το υγρό δάπεδο, ο φωτισμός περιμετρικά της υδάτινης σκηνής (σχεδιασμός Γιώργος Καρβέλας), τα έπιπλα που μετακινούνται από τους πρωταγωνιστές κατά τη διάρκεια του έργου με τρόπο που κινησιολογικά είναι ιδιαίτερος αποτελούν στοιχεία που σαγηνεύουν και ενθουσιάζουν. Την ίδια όμως στιγμή αυτή η "υπερδιέγερση" των αισθήσεων έκανε δυσκολότερη την εστίαση στις λέξεις και τη σημασία τους, κάνοντάς μας σε στιγμές να μένουμε στην εικόνα και σε άλλες να προσέχουμε τα νοήματα, χωρίς να συνειδητοποιούμε το πώς άλλαξε το σκηνικό και η διάταξη των αντικειμένων.
Καταλήξαμε λοιπόν πως άξιζε και με το παραπάνω αυτή η σκηνοθετική προσέγγιση, η οποία δεν έμεινε στην αισθητική παρέμβαση, αλλά προχώρησε με τη βοήθεια των τεχνικών μέσων ( φωτισμού, ήχου και μουσικής - Vangelino Currentzis ), στη δημιουργία μιας υπερβατικής και μυσταγωγικής ατμόσφαιρας, που μετέτρεψε την παράσταση σε μια εσωτερική εμπειρία για τον θεατή, ενισχύοντας την ονειρική της διάσταση.
Πέρα από το κείμενο, το αστείρευτο ταλέντο του Σερβετάλη και το σκηνικό, ιδιαίτερη αναφορά αξίζει και στον ήχο (σχεδιασμός Κώστας Μιχόπουλος).
Η φωνή του ηθοποιού έρχεται από το κέντρο της σκηνής σε κάθε στιγμή, κάνοντας αδύνατο το να προσδιοριστεί η θέση του όταν εκείνος χάνεται ανάμεσα στους θεατές. Η χροιά της υπνωτίζει, μετατρέποντας τη φωνή σε σκέψη και συνείδηση, που "αιχμαλωτίζει" το μυαλό με τρόπο που θυμίζει την ανάγνωση του βιβλίου.
Η φιληδονία ως πηγή όλων των αμαρτιών, η αποδόμηση των θρησκειών και των κοινωνιών μέσα από τον εφιάλτη της κυριαρχίας του ανθρώπου στην ύλη, η σημασία όχι στη ζωή αλλά στη γνώση της ζωής, η επιστήμη που ήρθε να αντικαταστήσει τον Θεό, φέρνοντας τον άνθρωπο στη δικιά Του θέση, η σκηνή με τον Άρη Σερβετάλη να στέκεται σαν σταυρωμένος επάνω στον σωρό των αντικειμένων σε μια στιγμή "αποθέωσης" του ανθρώπινου εγώ.
Ένας συγκλονιστικός Ντοστογιέφσκι που μας ταξιδεύει στον χώρο και τον χρόνο, τον άνθρωπο και το σύμπαν, το εγώ και το εμείς, καταλήγοντας, μαζί με την παράσταση, πως η ευτυχία βρίσκεται στο να αγαπάμε τους άλλους, όπως αγαπάμε τον εαυτό μας, βάζοντας την καρδιά και το συναίσθημα του ατόμου επάνω από το μυαλό του, πριν να φτάσουμε στο φινάλε και να θυμηθούμε το παιδί της ιστορίας, το παιδί που και εμείς κάποτε ήμασταν.
Μετά το χειροκρότημα το βλέμμα μας ασυναίσθητα συνάντησε τα αστέρια, που σκέπαζαν τον ουρανό του θεάτρου Πέτρας μαζί με τις υπάρξεις μας.
Κείμενο: Fyodor Dostoevsky
Παίζουν: Άρης Σερβετάλης, Έφη Μπίρμπα
Σκηνοθεσία - Εικαστική εγκατάσταση - Σχεδιασμός κοστουμιών: Έφη Μπίρμπα
Δευτέρα 19/9 20:30 τελευταία (;) παράσταση στο Θέατρο Νταμάρι - Αλίκη Βουγιουκλάκη ( Βριλήσσια )
Διάρκεια: 80' (χωρίς διάλειμμα)
Είσοδος: 15€
Για περισσότερες πληροφορίες: Το Όνειρο ενός Γελοίου
