Εξαιρετική απόδοση ενός αριστουργηματικού έργου
"Ο Αυτόχειρ!" του Γιώργου Παπαγεωργίου στο Εθνικό Θέατρο είναι μία από τις καλύτερες παραστάσεις της φετινής σεζόν. Ιδιοφυές κείμενο, ανατρεπτική κωμωδία, καυστική κριτική σε πρόσωπα και πράγματα, που καταφέρνει να προκαλέσει και σήμερα, σε μία ευφάνταστη απόδοση από τους συντελεστές της παράστασης. Χρησιμοποιώντας στοιχεία από την Commedia dell'arte και τη φαρσοκωμωδία (βωντβίλ) μας μεταφέρει σε έναν φαινομενικά αστείο και "ελαφρύ" μικρόκοσμο, που αποδεικνύεται στην πορεία ο ιδανικότερος τρόπος για να "μιλήσει" για πιο σοβαρά ζητήματα, φτάνοντας μέχρι και σε υπαρξιακά ερωτήματα, τα οποία παρουσιάζει με τρόπο αποστομωτικά άμεσο, απλό και κατανοητό.
Η ιστορία του ταλαίπωρου Σεμιόν, που είναι ο κεντρικός χαρακτήρας του αριστουργήματος του Νικολάι Έρντμαν, είναι το ίδιο περιπετειώδης με εκείνη του δημιουργού του. Το έργο γράφτηκε μεταξύ των τελών της δεκαετίας του '20 και των αρχών εκείνης του '30, σε μία μεταβατική περίοδο για την τότε Σοβιετική Ένωση και σε μία εποχή στην οποία ο Έρντμαν θεωρούταν ένα από τα ανερχόμενα ταλέντα του ρωσικού θεάτρου, έχοντας στο βιογραφικό του κείμενα που σατίριζαν το ρωσικό κατεστημένο και τον τρόπο ζωής του παρελθόντος με τρόπο που εντυπωσιάζει ακόμη και στις μέρες μας.
Αυτή η καυστική γραφή του αναμενόμενα προκάλεσε την αντίδραση του σταλινικού καθεστώτος και την απαγόρευση του ανεβάσματος του έργου, λίγο πριν την τελική του πρόβα, ύστερα από ενάμιση χρόνο προετοιμασιών. Η αμφιταλάντευση των υπευθύνων ήταν ενδεικτική των αλλαγών που συντελούνταν στη χώρα με τη σάτιρα να βρίσκεται στο μεταίχμιο, οδηγώντας τον Έρντμαν στην εξορία και τον σκηνοθέτη της πρώτης θεατρικής απόπειρας του "Αυτόχειρα", Βσέβολοντ Μέγερχολντ, στο εκτελεστικό απόσπασμα δέκα χρόνια περίπου αργότερα. Το έργο, το οποίο είχε κυκλοφορήσει σε διαφορετικές εκδοχές από τον Έρντμαν στο μεσοδιάστημα για να αποφευχθεί η λογοκρισία, παίχτηκε τελικά για πρώτη φορά στη Σουηδία το 1969 λίγο πριν τον θάνατο του ίδιου και στη Ρωσία το 1987, μισό αιώνα μετά την ολοκλήρωσή του.
Σχεδόν εκατό χρόνια από τη δημιουργία του, "Ο Αυτόχειρ!" αποδεικνύεται ένα διορατικό κείμενο με μοναδική δυναμική, που προκαλεί έντονα συναισθήματα και σκέψεις, έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο με τις αδυναμίες και τα δεινά του. Ο Σεμιόν Σεμιόνοβιτς Ποντσεκάλνικοφ (Μανώλης Μαυροματάκης) είναι άνεργος και παντρεμένος με τη Μαρία Λουκιάνοβνα Ποντσεκαλνίκοβα (Αγορίτσα Οικονόμου), η οποία και τον συντηρεί, σε έναν ρόλο - "όαση" αγάπης και ενσυναίσθησης στην "έρημο" κυνισμού και ωφελιμισμού των υπολοίπων. Αυτή η εξάρτηση από τη μία κάνει τον Σεμιόν να νιώθει απελπισία, ντροπή και θλίψη και από την άλλη τον "βολεύει", με τον ίδιο να δείχνει ράθυμος και τεμπέλης, αναζητώντας διέξοδο από την προσωπική του "αντίφαση" μέσα από μεγαλόπνοα και ονειροπόλα σχέδια. Αυτά τα αντικρουόμενα συναισθήματα προκαλούν κωμικές αντιπαραθέσεις με τη σύζυγο και την πεθερά του (Σεραφίμα Ιλίνιτσνα - Ναταλία Τσαλίκη) και οδηγούν στην παρανόηση πως ο Σεμιόν θέλει να αυτοκτονήσει. Στο άκουσμα της "είδησης" ο περίγυρός τους προσπαθεί να εκμεταλλευτεί προς ίδιον όφελος την επικείμενη αυτοχειρία με τον πρωταγωνιστή να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής και να νιώθει πιο ζωντανός από ποτέ λίγο πριν τον θάνατό του.
Ο Έρντμαν μετατρέπει αυτήν την κωμωδία των παρεξηγήσεων σε μία έντονη κοινωνική σάτιρα, χρησιμοποιώντας πρόσωπα-σύμβολα, τα οποία ξεφεύγουν από τους ρόλους τους, εκπροσωπώντας θεσμούς και εξουσίες. Η Εκκλησία (Πάτερ Ίκλυτ - Άγγελος Μπούρας), οι Τέχνες (Βίκτορ Βικτόροβιτς - Κώστας Μπερικόπουλος), η Διανόηση (Αριστάρκ Ντομινίκοβιτς Γκολοτσάποφ - Νίκος Καρδώνης), το Προλεταριάτο (Ιγκόρ Τιμοφέιεβιτς - Κλέαρχος Παπαγεωργίου), o Επιχειρηματικός κόσμος (Αλεξάντερ Πετρόβιτς Καλαμπούσκιν - Μάκης Παπαδημητρίου) και ο Έρωτας (Κλεοπάτρα Μαξίμοβνα - Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη) ερμηνεύονται από ηθοποιούς που δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό σε μία παράσταση συνόλου, έχοντας κάθε κομμάτι της να βρίσκεται άρρηκτα δεμένο με τα υπόλοιπα, αφήνοντας μία αίσθηση απόλυτου συντονισμού και αρμονίας.
Ευρηματική σκηνοθεσία (Γιώργος Παπαγεωργίου), φρενήρεις ρυθμοί, ζωντανή μουσική (Γιώργος Δούσος, Δημήτρης Κλωνής), που συνδράμει στη δημιουργία της εύθυμης ατμόσφαιρας, χορογραφημένες κινήσεις (Σεσίλ Μικρούτσικου), τραγούδι (με οπερατικά στοιχεία σε σημεία) και ένας καταιγισμός ήχων και χρωμάτων, δημιουργούν ένα μαγευτικό θέαμα, που παραπέμπει σε στιγμές σε παράσταση τσίρκου.
Σε αυτή τη "γιορτινή" εικόνα, η οποία λειτουργεί παραπλανητικά, κάνοντας τις αλήθειες και τις στιγμές λυρισμού του έργου να έχουν έναν απροσδόκητο αντίκτυπο, συνδράμουν τα μέγιστα το περιστρεφόμενο σκηνικό του σπιτιού του Σεμιόν (Πάρις Μέξης, Αλέγια Παπαγεωργίου, Εύη Ανδριανού), οι φωτισμοί (Αλέκος Αναστασίου), αλλά και τα κοστούμια ιδιαίτερα των συμπρωταγωνιστών του (Πάρις Μέξης), τα οποία συνδυαζόμενα και με το μακιγιάζ (Olga Faleychyk) και τις εκκεντρικές κομμώσεις (Χαρά Γεωργίου) επιτυγχάνουν παράλληλα με τον κωμικό τόνο να αποδώσουν άμεσα και με επιτυχία τη συμβολική σημασία των προσώπων, υπερτονίζοντας με έξυπνο τρόπο τα χαρακτηριστικά τους.
Από τον μοναδικό συνδυασμό ερμηνειών, σκηνοθεσίας και τεχνικών στοιχείων αναδεικνύεται το κείμενο σε όλο του το μεγαλείο. Ο Σεμιόν φτάνει λίγο πριν τον θάνατο για να μπορέσει να ξεστομίσει όλα εκείνα που μία ζωή φοβόταν, συνειδητοποιώντας την αξία που έχει ως ανθρώπινη ύπαρξη, αξία που οι κοινωνικές συμβάσεις δεν τον άφηναν να δει και να εκτιμήσει. Σε μία ιδιότυπη παράλληλη διαδρομή πλημμυρισμένη από αντιθέσεις, όπως συμβαίνει και με τον πρωταγωνιστή του έργου του, ο Έρντμαν χρησιμοποιεί τη φαρσοκωμωδία για να αναδείξει τα τραγικά αδιέξοδα της ίδιας της ζωής και την αξία του ατόμου μέσα στον ολοκληρωτισμό του σταλινικού καθεστώτος με την εν λόγω απόδοση να πετυχαίνει απόλυτα στο να μας κάνει συμμέτοχους και μάρτυρες σε αυτές τις ανατρεπτικές αντιφάσεις.
Η διαχρονικότητα, όμως, του έργου του Έρντμαν έγκειται στο ότι οι αναφορές του στη σημασία της ζωής και στην αξία του ανθρώπου ως αυτόνομης οντότητας ξεπερνούν πολιτικά συστήματα και εποχές, έχοντας τους αναπόφευκτους συνειρμούς με τις "Συμπληγάδες" της παγκοσμιοποίησης, των πολυεθνικών και των απρόσωπων συστημάτων και κοινωνιών του σήμερα να μας κάνουν να ξεχνούμε το ιστορικό πλαίσιο, στο οποίο και αυτό γράφτηκε.
Μέσα σε αυτό το "πανηγύρι" εικόνων, μουσικής, συναισθημάτων και νοημάτων υπάρχουν στιγμές που καταφέρνουν να ξεχωρίσουν, φέρνοντας την ατμόσφαιρα του αχαλίνωτου κεφιού αντιμέτωπη με την τραγωδία της ίδιας της ζωής. Το "τραγούδι" της Ναταλίας Τσαλίκη, οι γεμάτες λυρισμό κουβέντες του Κώστα Μπερικόπουλου στη στιγμιαία ανάπαυλα της "γιορτής", η εκρηκτική παρουσία του Νίκου Καρδώνη, το αντρικό χορωδιακό τρίο, που δίνει τον τόνο για το ύφος του έργου από την πρώτη στιγμή (Αντώνης Αντωνιάδης, Γιάννης Λατουσάκης, Νικόλας Ντούρος), η επί σκηνής παρουσία των δεύτερων ρόλων, που μόνο δεύτεροι δεν αποδεικνύονται στη δημιουργία του τελικού αποτελέσματος. Κάθε ένας αφήνει το "αποτύπωμά" του, καταφέρνοντας να ξεχωρίσει με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, αποτελώντας κομμάτι ενός αρμονικού συνόλου, όπως θα έπρεπε να συμβαίνει σε μία τέλεια εκδοχή του εκτός θεάτρου κόσμου μας.
H τελευταία σκηνή αποτελεί το ιδανικότερο κλείσιμο έργου και απόδοσης με τον Μανώλη Μαυροματάκη να καταφέρνει μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα να μας κάνει να νιώσουμε, όσα δεν κατάφερε ο χαρακτήρας του όλο το προηγούμενο διάστημα. Όχι γιατί ταυτιστήκαμε με τον ρόλο, αλλά γιατί μέσα από τα όσα βιώσαμε κατά τη διάρκεια της παράστασης, ακολουθώντας τον ίδιο και τους συμπρωταγωνιστές του σε αυτήν την αλλοπρόσαλλη διαδρομή, ο κλαυσίγελος αυτού του εξαιρετικού ηθοποιού προσέδωσε στον Σεμιόν τη δικιά του ταυτότητα, συμβολίζοντας, κατά έναν ειρωνικό τρόπο, για όλους τους υπόλοιπους την προσωποποίηση της ιλαροτραγωδίας της ίδιας της ζωής μας.
Προτείνεται ανεπιφύλακτα σε όσους και όσες αγαπούν το θέατρο.
Κείμενο: Νικολάι Έρντμαν / Μετάφραση: Κωστής Σκαλιόρας
Παίζουν (με σειρά εμφάνισης): Αντώνης Αντωνιάδης, Γιάννης Λατουσάκης, Νικόλας Ντούρος, Μανώλης Μαυροματάκης, Αγορίτσα Οικονόμου, Ναταλία Τσαλίκη, Μάκης Παπαδημητρίου, Βάσω Καβαλιεράτου, Νίκος Καρδώνης, Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη, Κλέαρχος Παπαγεωργίου, Χρήστος Πούλος-Ρένεσης, Κώστας Μπερικόπουλος, Άγγελος Μπούρας, Λυδία Τζανουδάκη, Φανή Παρλή, Αντώνης Αντωνιάδης, Νικόλας Ντούρος, Εβίτα Αγαΐτση, Φανή Παρλή, Εβίτα Αγαΐτση, Νικόλας Ντούρος
Μουσικοί επί σκηνής: Αλέξανδρος Δανδουλάκης (ηλεκτρική κιθάρα), Γιώργος Δούσος (κλαρίνο), Δημήτρης Κλωνής (ντραμς), Βασίλης Παναγιωτόπουλος (τρομπόνι), Δημήτρης Τίγκας (κοντραμπάσο)
Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία: Γιώργος Παπαγεωργίου
Εθνικό Θέατρο
Διάρκεια: 110' (χωρίς διάλειμμα)
Τετάρτη - Κυριακή 19:00 / Πέμπτη - Παρασκευή - Σάββατο 21:00
Σάββατο - Κυριακή - επίσημες αργίες: Διακεκριμένη Ζώνη 25€, Α' Ζώνη 18€, Β' Ζώνη (Α' Εξώστης) 15€, Γ' Ζώνη (Β' Εξώστης - Θέσεις περιορισμένης ορατότητας) 10€ / Τετάρτη - Πέμπτη: Διακεκριμένη Ζώνη 18€, Α' & Β' Ζώνη (Α' Εξώστης) 15€, Β' Εξώστης (Θέσεις περιορισμένης ορατότητας) 10€ / Παρασκευή: Διακεκριμένη Ζώνη 18€, Α & Β Ζώνη (A Εξώστης) 13€, Β' Εξώστης (Θέσεις περιορισμένης ορατότητας) 10€
Φοιτητικό - Νεανικό: Πέμπτη 10€, Τις υπόλοιπες ημέρες 13€ (εκτός διακεκριμένης ζώνης) / Άνω των 65: Τετάρτη 10€, Τις υπόλοιπες ημέρες 13€ (εκτός διακεκριμένης ζώνης) / Πολύτεκνοι:10€ (εκτός διακεκριμένης ζώνης) / Κάρτα ανεργίας: 5€ - Μόνο Τετάρτη/Πέμπτη
Η είσοδος των θεατών γίνεται αυστηρά με την επίδειξη πιστοποιητικού εμβολιασμού ή νόσησης. Για θεατές άνω των 18 ετών απαιτείται η επίδειξη έγκυρου πιστοποιητικού εμβολιασμού ή πιστοποιητικού νόσησης. Για παιδιά και εφήβους από 4 έως 17 ετών, εναλλακτικά, απαιτείται η δήλωση αυτοδιαγνωστικού ελέγχου self-test τελευταίου 24ώρου. Η είσοδος γίνεται με τη χρήση της μάσκας και με την τήρηση των αποστάσεων τόσο κατά την προσέλευση όσο και κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων. Σε κάθε περίπτωση επίδειξης επίσημου εγγράφου, θα διενεργείται παράλληλος έλεγχος ταυτοπροσωπίας του κατόχου.
Για περισσότερες πληροφορίες: Εθνικό Θέατρο
