Όχι ο Ξενόπουλος που θυμόμαστε
Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος είναι ο "πρωτομάστορας" του αστικού ρεαλισμού και δράματος. Δημιουργώντας μοναδικά ψυχογραφήματα των ηρώων του, δίνει έμφαση στις μεταξύ τους σχέσεις και τα κίνητρά τους στο πλαίσιο της κοινωνικής πραγματικότητας της εποχής του, την οποία και τα έργα του αναπαριστούν με μεγάλη πιστότητα. "Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας" είναι ένα από τα γνωστότερα θεατρικά του Ξενόπουλου και από τα προσωπικά αγαπημένα του, που βασίζεται σε πεζογράφημα που ο ίδιος είχε γράψει το 1897, για να το παρουσιάσει στο θεατρικό σανίδι το 1904, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Οι θεατρικές μεταφορές του κειμένου στα χρόνια που ακολούθησαν έφεραν την αναγνωρισιμότητα, την αποδοχή και την καθιέρωση, που κρατά μέχρι και τις μέρες μας.
Το έργο μας φέρνει στην ξεπεσμένη αριστοκρατία της Ζακύνθου, με την Κοντέσσα Βαλέραινα (Αιμιλία Υψηλάντη) και την οικογένειά της να ζουν στο όριο της φτώχειας, έχοντας ξεπουλήσει όλα τους τα υπάρχοντα για να επιβιώσουν. Μοναδική ελπίδα το παλιό γιατροσόφι για τα μάτια, που περνά από γενιά σε γενιά σαν επτασφράγιστο μυστικό, το οποίο η Κοντέσσα φυλά ως "κόρη οφθαλμού" και το προσφέρει δωρεάν στους συμπολίτες της, παρά το κόστος που έχει για την ίδια η παρασκευή του. Ο γιος της Μανώλης (Χρύσανθος Παύλου), η γυναίκα του (Ευανθία Κουρμούλη) και το παιδί τους (Νικόλας Παπαευθυμίου), ακόμη και η βοηθός της έστω και στιγμιαία (Τασία Σοφιανίδου), πιέζουν την Βαλέραινα να δεχτεί την προσφορά του Τζώρτζη (Ευθύμης Μπαλαγιάννης) και να του πουλήσει το μυστικό, παρά τον όρκο που έχει δώσει. Η πρωταγωνίστρια βρίσκεται εγκλωβισμένη ανάμεσα στα προσωπικά της πιστεύω με την ηθική τους δέσμευση και στις υλικές ανάγκες των υπολοίπων, που δυσκολεύονται να καταλάβουν την εμμονή και τους ενδοιασμούς της, αδιέξοδο στο οποίο η λύση έρχεται με τραγικό τρόπο.
Η Ρούλα Πατεράκη στηρίζεται στον κορμό της ιστορίας για να μας δώσει τη δικιά της εκδοχή. Περισσότερο σκοτεινή, σκληρή και ζοφερή, παρουσιάζει μία οικογένεια στα όρια της διάλυσης με τον Μανώλη να έχει προβλήματα αλκοολισμού και τη γυναίκα του να πέφτει θύμα της βίας του. Το κείμενο διαφοροποιείται αισθητά με περικοπές που στερούν την εμβάθυνση στους χαρακτήρες, χαρακτήρες που στην προσπάθειά τους να γίνουν περισσότερο σύγχρονοι, αγγίζοντας θέματα της καθημερινότητάς μας, χάνουν την αυθεντική τους ταυτότητα, με το καλλιτεχνικό ρίσκο να μην αποδίδει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Oι διαφοροποιήσεις κειμένου και ρόλων δεν υποστηρίζονται επαρκώς και από το στήσιμο της παράστασης. Εξαιρετικός ο φωτισμός με τη μουσική να είναι λειτουργική σε στιγμές, δημιουργώντας μία μυσταγωγική ατμόσφαιρα (χαρακτηριστικότερη η εισαγωγή στο ξεκίνημα). Σε άλλα σημεία του έργου οι υπερβολικά αργές κινήσεις των ηθοποιών κατά τη μετάβασή τους από τη μία σκηνή στην επόμενη, με τις απομακρύνσεις και τις μετακινήσεις αντικειμένων που αυτό συνεπάγεται, αφήνουν περισσότερο την αίσθηση του κενού και της καθυστέρησης, μετατρέποντας τον μυσταγωγικό τόνο της παράστασης σε υποτονικό. Η είσοδος των ηθοποιών στη σκηνή μέσω των παρεμβαλλόμενων πάγκων δε γίνεται όσο αβίαστα θα αναμέναμε, ενώ τα εμβόλιμα τραγούδια τους σε μεμονωμένες στιγμές δε βελτίωσαν την έλλειψη συνοχής στην όλη προσπάθεια, ούτε ενσωματώθηκαν λειτουργικά στην πένθιμη ατμόσφαιρα της παράστασης.
Στις ερμηνείες των ηθοποιών τα συναισθήματα ανάμεικτα. Ξεχωρίσαμε την Ευανθία Κουρμούλη για το πάθος και την ταύτιση με το ρόλο, η οποία θα έπρεπε να αποτελέσει την "πυξίδα" και για όλους τους υπόλοιπους. Η κυρία Αιμιλία Υψηλάντη μας κέρδισε με την εκφραστικότητα και την παρουσία της, "γεφυρώνοντας" την Βαλέραινα του Ξενόπουλου του παρελθόντος με εκείνη των εμπνευστών της παράστασης του σήμερα, σε σημεία όμως δυσκολευτήκαμε να διακρίνουμε τα λόγια της, εξαιτίας και της έντασης της μουσικής αλλά και των περιστασιακών ηχητικών εφέ, που απρόσκλητα μας αποσυντόνιζαν. Υπερβολική η μεταφορά του Μανώλη με επαναλαμβανόμενες εκρήξεις βίας, ουδέτερες οι παρουσίες της βοηθού και του Τζώρτζη, που προσπαθεί να ξεγελάσει την οικογένεια σε ένα σύντομο πέρασμα, για να κλείσουμε με το τρελόπαιδο της οικογένειας, που παραπέμπει σε καρικατούρα, με τη συνεχή παρουσία του επί σκηνής να μας αφήνει με την απορία.
Στο κλείσιμο μας έμεινε η αρχική σύλληψη και το εγχείρημα των συντελεστών του έργου στο να αποδώσουν την κλασική παράσταση του Ξενόπουλου ως ένα θεατρικό ρέκβιεμ, εισάγοντας νεωτερισμούς, που, αν και έχουν πετυχημένες στιγμές αποκαλύπτοντας "ψήγματα" του οράματος των δημιουργών του, δεν καταφέρνουν να αποκτήσουν την απαραίτητη συνοχή και να αποτελέσουν μία ολοκληρωμένη διαφορετική εκδοχή, μένοντας στις καλές προθέσεις και την προσπάθεια, κάνοντάς μας, παράλληλα, να νοσταλγούμε την αυθεντική εκδοχή του.
Πρωτότυπο κείμενο: Γρηγόριος Ξενόπουλος / Δραματουργική μεταγραφή-Σκηνοθεσία: Ρούλα Πατεράκη
Παίζουν: Αιμιλία Υψηλάντη, Χρύσανθος Παύλου, Ευανθία Κουρμούλη, Τασία Σοφιανίδου, Ευθύμης Μπαλαγιάννης, Νικόλας Παπαευθυμίου
Θέατρο Αργώ
Διάρκεια: 90' (χωρίς διάλειμμα)
Παρασκευή 21:00 / Σάββατο 19:00 και 21:15 / Κυριακή 19:00
Τιμές Εισιτηρίων: Προπώληση μέσω Viva.gr 10€ /
Παρασκευή - Σάββατο βραδινή - Κυριακή: Κανονικό 17€, Άνω των 65 και Εξώστης:15€, ΑΜΕΑ, Άνεργοι, Φοιτητές:12€, Μαθητικό:10€ /
Σάββατο απογευματινή: Κανονικό:15€, Άνω των 65 και Εξώστης:12€, ΑΜΕΑ, Άνεργοι, Φοιτητές:10€, Μαθητικό:10€
Για περισσότερες πληροφορίες : To Μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας
