"Ένας είναι ο φάραγγας! Όλα τ’ άλλα είναι φαράγγια"
Το Φαράγγι της Σαμαριάς βρίσκεται στο νότιο τμήμα του νομού Χανίων της δυτικής Κρήτης, στα νότια του οροπεδίου του Ομαλού, με το μεγαλύτερο μέρος του να υπάγεται στο δήμο Σφακίων. Χωρίζει τον κύριο όγκο της οροσειράς των Λευκών Ορέων, από το βουνό τους στα δυτικά με κορυφή τον Βολακιά. Μαζί με τις γύρω πλαγιές και κάποια μικρότερα φαράγγια αποτελεί τον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς και τμήμα του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4.
Έχει δύο φυσικές εισόδους με τη μεταξύ τους απόσταση να είναι 13 χιλιόμετρα. Προτείνουμε να ξεκινήσετε από τη βόρεια στο οροπέδιο Ομαλός, που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.227 μέτρα και να κατηφορίσετε, μέχρι να φτάσετε στη νότια στο επίπεδο της θάλασσας, 3 περίπου χιλιόμετρα πριν το παράλιο σφακιανό χωριό Αγία Ρουμέλη.
Η βόρεια είσοδος πήρε το όνομα Ξυλόσκαλο από την κατασκευή κορμών, που παλαιότερα χρησιμοποιούταν στην αρχική απότομη κάθοδο, για να αντικατασταθεί αργότερα και μέχρι και τις μέρες μας από βαθμωτές πέτρινες πλάκες στο επικλινές έδαφος και προστατευτικό στηθαίο. Στο κομμάτι αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή μιας και οι πέτρες γλιστράνε σε σημεία.
Το μονοπάτι στα πρώτα κατηφορικά χιλιόμετρα είναι δασωμένο με κυπαρίσσια και πεύκα, που κάνουν ευχάριστη την πεζοπορία υπό σκιά. Φαρδύ και ευδιάκριτο σε όλο του το μήκος, με πόσιμο νερό σε κτιστές πέτρινες βρύσες ανά ένα με δύο χιλιόμετρα. Περιλαμβάνονται και τουαλέτες σε κάποια από αυτά τα σημεία.
Στο μέσο περίπου της διαδρομής βρίσκεται ο παλιός οικισμός της Σαμαριάς, περίπου στα 300 μέτρα υψόμετρο, έχοντας πρώτα περάσει το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Το σημείο αυτό ενδείκνυται για τη μεγαλύτερη στάση της πορείας σας, μιας και διαθέτει, πέρα από τουαλέτα και βρύση, αρκετά τραπέζια υπό σκιά για φαγητό και όμορφη θέα με τα γραφικά σπιτάκια και το γεφύρι που περνά πάνω από το ποταμάκι.
Ο οικισμός της Σαμαριάς, από τον οποίο πήρε το όνομά του και το ομώνυμο φαράγγι, αποτέλεσε κρησφύγετο επαναστατών και του τοπικού πληθυσμού κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Το όνομα προέκυψε από το εκκλησάκι της (Ο)σ(ί)α(ς) Μαρίας.
Από τη Σαμαριά και μετά το τοπίο αλλάζει και γίνεται πιο ξερό με λιγότερη βλάστηση και με πολύ πιο ήπια κλίση. Το πράσινο διαδέχονται οι βράχοι και οι πέτρες του φαραγγιού παράλληλα με το ποταμάκι, που μας ακολουθεί σε αρκετά σημεία της διαδρομής.
Εγκαταλείποντας τις συστάδες δέντρων πλησιάζουμε στο εντυπωσιακότερο σημείο της διαδρομής, όπου και το φαράγγι στενεύει με τη θέα της βόρειας εισόδου να κόβει την ανάσα.
Το Φαράγγι της Σαμαριάς ανήκει από το 1981 στο δίκτυο Αποθεμάτων της Βιόσφαιρας (Biosphere reserve), περιοχών δηλαδή που χαρακτηρίζονται έτσι από το πρόγραμμα «Άνθρωπος και Βιόσφαιρα» ( MAB ) της UNESCO με σκοπό την ανάδειξη και προστασία πολύτιμων τόπων για την ανθρωπότητα και το περιβάλλον. Με τον Εθνικό Δρυμό του Ολύμπου είναι οι μοναδικές προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδος που έχουν ενταχθεί στο δίκτυo. Επιπρόσθετα, το φαράγγι περιλαμβάνεται στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000.
Φιλοξενεί πολλά ενδημικά είδη πουλιών και ζώων, το πλέον γνωστό από τα οποία είναι ο κρητικός αίγαγρος, γνωστός ως κρι-κρι ή στα κρητικά αγρίμι. Στα Λευκά Όρη διαβιούν 32 είδη θηλαστικών (από τα οποία τα μισά είναι νυχτερίδες), 2 είδη αμφιβίων, 8 είδη ερπετών, περισσότερα από 200 είδη πτηνών, 73 είδη σαλιγκαριών, περισσότερα από 130 είδη αραχνών και αρκετές εκατοντάδες είδη άλλων ασπόνδυλων όπως έντομα, σαρανταποδαρούσες και άλλα.
Με βάση όσα μας είναι σήμερα γνωστά, τα Λευκά Όρη φιλοξενούν περισσότερα από 900 είδη φυτών, αριθμός που αντιστοιχεί στο 43% των ειδών που φύονται στη φυτογεωγραφική περιοχή της Κρήτης η οποία εκτός από την Κρήτη περιλαμβάνει την Κάσο, τη Κάρπαθο, τη Γαύδο, και όλες τις νησίδες που περιβάλλουν την Κρήτη. Από τη χλωρίδα των Λευκών Ορέων τα 110 είδη είναι κρητικά ενδημικά και από αυτά τα 25 είναι στενότοπα ενδημικά των Λευκών Ορέων (δηλαδή φύονται μόνο στην συγκεκριμένη περιοχή).
Ανακηρύχθηκε ως Εθνικός Δρυμός (ένας από τους πρώτους της Ελλάδας) το 1962. "Σκοπός της ίδρυσής του είναι να προστατευθούν τα σημαντικά και ιδιόμορφα στοιχεία που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής."
Στις επιβλητικές Πόρτες (ή Σιδερόπορτες) απαντάται το στενότερο σημείο του φαραγγιού με πλάτος 3 μέτρων, όπου ακριβώς εκεί το ύψος των τοιχωμάτων υπερβαίνει τα 100, κάπως κοντά ανέρχεται στα 300 και μακρύτερα τα 700. Το πέρασμα θεωρείται το εντυπωσιακότερο σημείο της διαδρομής, επικίνδυνο όμως τις πρώτες πρωινές και βραδινές ώρες το καλοκαίρι (όλες δε το χειμώνα) με τις κατολισθήσεις εξαιτίας απότομων μεταβολών θερμοκρασίας και της διέλευσης κρι-κρι στα βράχια προς εξεύρεση τροφής.
Μετά τις Πόρτες απομένουν μερικές εκατοντάδες μέτρα για την έξοδο από το φαράγγι. Σημειώνεται πως οι στάσεις με νερό είναι πιο αραιές στα τελευταία χιλιόμετρα, το απόκομμα του εισιτηρίου περιλαμβάνει μικροσκοπικό χάρτη της διαδρομής με τα σχετικά εικονίδια (νερό, wc και πρώτες βοήθειες) και πως καλό θα είναι να έχετε ορειβατικό αδιάβροχο παπούτσι που να σας πιάνει στον αστράγαλο, να μη γλιστρά και να σας προστατεύει από σημεία στα οποία διασχίζετε το ποταμάκι, πατώντας σε πέτρες. Στη χειρότερη χρησιμοποιήστε αθλητικά και σε καμία περίπτωση σαγιονάρες ή πέδιλα. Η διαδρομή προϋποθέτει μία στοιχειώδη φυσική κατάσταση.
Η είσοδος για το φαράγγι κοστίζει 5 €. Η βολικότερη επιλογή είναι να απευθυνθείτε σε ένα από τα ταξιδιωτικά γραφεία σε Χανιά ή Ρέθυμνο, που οργανώνουν τις σχετικές εξορμήσεις. Το λεωφορείο σας παραλαμβάνει από συγκεκριμένα σημεία σε συγκεκριμένες ώρες και σας αφήνει στην είσοδο του φαραγγιού.
Απομένουν περίπου 3 χιλιόμετρα για το χωριό της Αγίας Ρούμελης. Για όσους δεν αντέχουν υπάρχει μικρό λεωφορείο που σας μεταφέρει έναντι 2 €. Για να το φτάσετε όμως πρέπει να περπατήσετε ένα περίπου χιλιόμετρο για να γλιτώσετε τα τελευταία δύο. Τα δροσερά νερά της Αγίας Ρούμελης σας περιμένουν. Αποφύγετε να περπατήσετε ξυπόλυτοι στα καυτά βότσαλα.
Υπάρχουν συχνά δρομολόγια από την Αγία Ρούμελη για Χώρα Σφακίων, όπου σας περιμένει το πούλμαν του ταξιδιωτικού γραφείου για το ταξίδι της επιστροφής. Το κόστος του πούλμαν με τον ξεναγό κυμαίνεται από 25 μέχρι 35 € με τη δυνατότητα περαιτέρω έκπτωσης σε γκρουπ (οι τιμές από Ρέθυμνο για φαράγγι). Το εισιτήριο του πλοίου είναι γύρω στα 10 € με μικροδιαφορές ανάλογα με το αν έχετε έκπτωση ή όχι. Η τελευταία αναχώρηση είναι στις 17 και 30 το απόγευμα και υπάρχει και ενδιάμεση σύντομη στάση στα Λουτρά για όποιον θέλει να παρατείνει την εξόρμησή του.
Η διάσχιση του φαραγγιού, μέχρι και τον τερματισμό στην Αγία Ρούμελη (συνολικά περίπου 16 χιλιόμετρα), διαρκεί από 4 ως 7 ώρες με συμβουλή μας το να μη βιαστείτε, ώστε να απολαύσετε τη διαδρομή με ασφάλεια. Προτείνεται να φτάσετε στο φαράγγι όσο πιο νωρίς γίνεται για να αποφύγετε το συνωστισμό στις μεσημεριανές ώρες.
Το φαράγγι της Σαμαριάς αποτελεί το διασημότερο φαράγγι της Ευρώπης, πόλο έλξης τουριστών από ολόκληρο τον κόσμο και σημείο αναφοράς για το νησί της Κρήτης.
Οι φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο του Νίκου Πράσσου (Ιούλιος 2019)
Πηγές πληροφοριών (χρήση αυτούσιων αποσπασμάτων σε σημεία): Wikipedia, Eπίσημη ιστοσελίδα
Για να περιηγηθείτε εικονικά στο μονοπάτι πατήστε εδώ.