Ο ηθοποιός Νίκος Νίκας μίλησε στην Εύα Κακλειδάκη για την παράσταση “Η κληρονομιά” του Πιερ ντε Μαριβώ, στην οποία πρωταγωνιστεί φέτος, την κωμωδία, την Commedia dell' arte, τη μυθοπλασία στην ελληνική τηλεόραση, την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος στους ηθοποιούς και για πολλά άλλα...
Φέτος πρωταγωνιστείτε στη θεατρική παράσταση “Η κληρονομιά” του Πιερ ντε Μαριβώ, σε μετάφραση Ανδρέα Στάικου και σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη. Πρώτη φορά πρωταγωνιστείτε σε αμιγώς κωμωδία. Πώς είναι η εμπειρία σας αυτή;
Έκανα κάποια βήματα και σε αυτό το είδος, που είναι πάρα πολύ δύσκολο. Βεβαίως είχα την άψογη καθοδήγηση και του Γιάννη του Νταλιάνη, ο οποίος ξέρει πάρα πολύ καλά να οδηγεί τους ηθοποιούς. Το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας είναι που μου δίνει μεγάλη χαρά.
Γιατί θεωρείται η κωμωδία πολύ δύσκολο είδος;
Γιατί στην κωμωδία είναι πιο εύκολο να χαθεί το μέτρο από ότι είναι σε ένα δραματικό έργο, σε έναν δραματικό ρόλο. Εάν το να φτιάξεις έναν ρόλο είναι σαν τη μαγειρική, το να φτιάξεις έναν κωμικό ρόλο είναι σαν τη ζαχαροπλαστική. Απαιτείται μεγαλύτερη ακρίβεια.
Ο Βρετανός ηθοποιός Πήτερ Ουστίνωφ έχει πει “Η κωμωδία είναι απλώς ένας αστείος τρόπος να είσαι σοβαρός”.
Αυτό είναι αλήθεια. Επειδή έχει, όπως είπα, άλλη δοσολογία. Όταν αλλάζεις πλευρά είναι ένας άλλος τρόπος του να είσαι σοβαρός. Αυτός ο άλλος τρόπος θέλει ιδιαίτερη μελέτη.
Τι είναι για εσάς κωμωδία;
Το απρόσμενο. Ενώ περιμένεις να ακούσεις ή να δεις κάτι, βλέπεις τελικά κάτι τελείως διαφορετικό στο δευτερόλεπτο. Αυτό για εμένα είναι κωμωδία. Αυτό το ξάφνιασμα είναι που σου προκαλεί αυτή την ευφορία στην ψυχή.
Τι κάνει το συγκεκριμένο έργο του Μαριβώ να ξεχωρίζει;
Είναι το περίφημο “μαριβωντάζ”, δηλαδή ο τρόπος που ο Μαριβώ χτίζει τις φράσεις, τους διαλόγους. Αυτή η τόση λεπτότητα που άλλα θέλουν, αλλα εννοούν, άλλα επιδιώκουν και άλλα στο τέλος πετυχαίνουν. Ο περίτεχνος τρόπος με τον οποίο χτίζει τους διαλόγους ο Μαριβώ είναι αυτό που τον ξεχωρίζει κι εμένα μου αρέσει πάρα πάρα πολύ. Είναι ένας τρόπος που δεν είναι μεσογειακός. Εμείς ως μεσογειακός λαός είμαστε πιο ευθείς. Δεν έχουμε περάσει από την εποχή της Αναγέννησης, λόγω τουρκοκρατίας, και όλη αυτή η λεπτότητα των φράσεων μας είναι κάτι πιο εξωτικό. Και βεβαίως εδώ θα πρέπει να σταθούμε στην πραγματικά υπέροχη απόδοση του Ανδρέα Στάικου, ο οποίος έχει κάνει όλη αυτή την ευαίσθητη επεξεργασία του πρωτότυπου κειμένου και έτσι ανακαλύπτεις τον τρόπο με τον οποίο ο Μαριβώ το φτιάχνει όλο αυτό.
Yπήρξε κάτι που σας δυσκόλεψε στη συγκεκριμένη παράσταση;
Εμένα όλα με δυσκολεύουν σε κάθε παράσταση που κάνω. Δεν αισθάνομαι, όταν κάνω πρόβα, ότι τα πράγματα είναι εύκολα. Βρίσκω συνεχώς εμπόδια, που πρέπει να ξεπερνώ μέρα με τη μέρα, στιγμή με τη στιγμή κατά τη διάρκεια των προβών. Ίσως είναι ο τρόπος μου, έτσι ώστε να μπορέσω να έχω την προσοχή μου διαρκώς στραμμένη σε αυτό που κάνω.
Είστε τελειομανής;
Η ίδια η λέξη ακυρώνει την πραγματικότητα, γιατί τέλειο δεν υπάρχει. Όταν λέμε ότι είναι κάποιος τελειομανής εννοούμε ότι κυνηγάει το ακατόρθωτο, το ανέφικτο. Άρα δε θα χαρακτηρίσω τον εαυτό μου ως τελειομανή. Θα έλεγα όμως ότι μου αρέσει να προχωράω και να ανακαλύπτω καινούργια πράγματα πάνω στο επάγγελμά μου διαρκώς. Είναι πολύ ωραίο να είσαι συνεχώς σε μία διαδικασία μαθητείας. Αυτό είναι από τα πιο γοητευτικά πράγματα για εμένα σε αυτή τη δουλειά.
Τι είναι αυτό που θα θέλατε να πάρει ο θεατής βγαίνοντας από την παράσταση;
Θα είμαι πάρα πολύ ευχαριστημένος άμα νιώσει ευφορία, γιατί είμαστε ακόμη σε μία “εμπόλεμη” κατάσταση, λόγω των συνθηκών που βιώσαμε και βιώνουμε. Άρα το να νιώσει κάποιος ευφορία για εμένα δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο. Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ένα άλλο που θα ήθελα είναι να διασκεδάσει και εξ αποστάσεως. Να το δει απέναντι, σαν σε καθρέφτη με την ανθρώπινη φύση, η οποία μπορεί να αγγίζει την ευτέλεια, αλλά να αγγίζει και τη μεγαλοσύνη. Ο Μαριβώ τα σχολιάζει αυτά. Δηλαδή εκεί που οι χαρακτήρες είναι πνευματικοί και ψάχνουν για ιδανικά, την ίδια στιγμή γίνονται ευτελείς με έναν ιδιαίτερα κομψό τρόπο βέβαια. Μεγαλουργούν και ταυτόχρονα μικραίνουν κιόλας. Αυτό θα ήθελα να πιάσει ο θεατής, γιατί αυτή είναι και η φύση μας.
Η παράσταση αναφέρεται σε έναν έρωτα που στον κόσμο του Μαριβώ δυσκολεύεται να εκφραστεί, γιατί εκτός από τα εξωτερικά εμπόδια κυριαρχεί ο εγωισμός, η δειλία, καθώς και ο φόβος στην εξωτερίκευση συναισθημάτων. Αλήθεια, αυτό συμβαίνει μόνο στον κόσμο του Μαριβώ;
Αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις εποχές, ανάλογα με τον χαρακτήρα του ανθρώπου και με τις συνθήκες στις οποίες βρίσκεται. Και όσον αφορά στον δικό μου τον ρόλο, που είναι κατεξοχήν ένας άνθρωπος ο οποίος δυσκολεύεται να εκφραστεί, φοβάται μην το παρεξηγήσουν, μην πει κάτι λάθος. Αυτό είναι που με γοητεύει πάρα πολύ και με κάνει να τον συμπαθώ και να τον αγαπώ ιδιαίτερα τον Μαρκήσιο. Η δειλία ειδικά στον έρωτα είναι ένα χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, που υπάρχει σε κάθε εποχή. Είναι το στοιχείο που καθιστά το έργο τόσο διαχρονικό. Νομίζω ότι ισχύει αυτό που λέει και ο λαός πως “Αγάπη δίχως πείσματα δεν έχει νοστιμάδα”. Εάν γίνονταν όλα τόσο εύκολα ο έρωτας θα ήταν λιγότερο γοητευτικός.
Σε συνέντευξή σας είχατε πει ότι μάθατε πολλά από τη συνεργασία σας με τον σκηνοθέτη Γιάννη Νταλιάνη. Ποια είναι αυτά;
Αυτό είναι αλήθεια. Είναι πάρα πολλά για να μπορέσω να τα κατονομάσω ένα ένα. Θα σας πω όμως ένα από τα πιο βασικά. Έμαθα να είμαι ακριβής. Εξασκήθηκα περισσότερο στο να είμαι ευέλικτος, κάτι που για εμένα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό και το οφείλω στον Γιάννη τον Νταλιάνη. Ο Γιάννης είναι απαιτητικός στην πρόβα. Θέλει λεπτομέρειες και πολύ λεπτές αποχρώσεις, που πρέπει ο ηθοποιός να είναι σε θέση να τις δοκιμάσει. Αυτό είναι όμως και το τεράστιο κέρδος του να δουλεύεις με τον Νταλιάνη και αυτό είναι και το σημείο που αισθάνθηκα ότι προχώρησα.
Tα θεατρικά έργα που ανήκουν στην Commedia dell' arte γενικώς έχουν πολύ μεγάλη απήχηση. Τι είναι αυτό που διαθέτει το συγκεκριμένο είδος που το κάνει τόσο αγαπητό στο κοινό;
Η Commedia dell' arte έχει μία καθαρότητα και συγχρόνως έχει μία νοσταλγία. Όλοι αυτοί οι τύποι της Commedia dell' arte είναι καθαροί, είναι οι ίδιοι κάθε φορά. Επαναλαμβάνονται στα έργα τους οι θεματικές υποθέσεις. Είναι αναγνωρίσιμοι. Βρίσκονται γύρω μας, τους βλέπουμε στον δρόμο. Αν παρατηρήσουμε παλιές ελληνικές κωμωδίες έχουν τύπους της Commedia dell' arte. Και μεγάλοι Έλληνες ηθοποιοί θυμίζουν τύπους της Commedia dell' arte. Για παράδειγμα ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Αυλωνίτης. Αυτοί οι τεράστιοι ηθοποιοί είναι για εμάς οι δάσκαλοί μας, οι πατεράδες μας και ας μην τους έχουμε γνωρίσει από κοντά.
Τα λευκά βαμμένα πρόσωπα στην Commedia dell' arte βγάζουν μία θλίψη.
Η Commedia dell' arte έχει θλίψη. Και έχει και σκοτάδι. Μπορεί να υπάρχουν χαμογελαστά πρόσωπα, αλλά υπάρχει σκοτάδι, υπάρχει θλίψη και αυτό είναι που την κάνει σημαντική. Φυσικά έτσι είναι και φυσικά υπάρχει μία αγριότητα στο βάθος. Η Commedia dell' arte δεν είναι ένα μαλακό είδος, είναι ένα άγριο είδος. Άλλωστε και το ανθρώπινο είδος είναι άγριο, άσχετα με το αν πιστεύουμε με τα χρόνια ότι έχουμε ημερέψει, είμαστε πολύ άγριοι. Δυστυχώς.
Eσείς έχετε κάνει και τηλεόραση. Μετά από την κάμψη που πέρασε η ελληνική μυθοπλασία, τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο όλα τα τηλεοπτικά κανάλια να κατακλύζονται από ελληνικές σειρές. Πώς βλέπετε εσείς αυτήν την εξέλιξη;
Είναι πάρα πολύ ευχάριστο αυτό και μου αρέσει. Άλλωστε, όπως έχω ξαναπεί, ένα από τα χαρακτηριστικά που έχουμε εμείς οι Έλληνες είναι ότι είμαστε παραμυθάδες. Προερχόμαστε από τον Όμηρο. Γι' αυτό εάν δεν κάνουμε εμείς μυθοπλασία ποιος θα κάνει; Θα ήθελα πάρα πολύ να υπάρχει συνέχεια σε όλο αυτό που συμβαίνει. Θα ήθελα να ξαναπάμε στις σειρές, που βασίζονται στα βιβλία. Και η πρωτογενής μυθοπλασία είναι πολύ σημαντική. Έχουμε εξαιρετικούς σεναριογράφους, τους οποίους είναι ωραίο που τους αξιοποιούμε τώρα με την πρωτότυπη μυθοπλασία.
Γενικά είναι πολύ σημαντικό να αρχίσουμε να ξανακάνουμε τη δουλειά μας, όχι μόνο οι ηθοποιοί. Τη δουλειά μας που την έχουμε στερηθεί είτε λόγω της οικονομικής κρίσης είτε λόγω της πανδημίας και μιλάω για όλους τους επαγγελματίες.
Είστε καθηγητής στη Δραματική Σχολή Αθηνών Γιώργου Θεοδοσιάδη. Πόσο διαφέρουν οι νεότεροι ηθοποιοί από τους ηθοποιούς παλαιότερων εποχών;
Διαφέρουν ως προς την ικανότητα. Τα καινούργια παιδιά είναι πολύ πιο ικανά από τις παλαιότερες γενιές. Έχουν περισσότερη πληροφόρηση, έχουν πιο ανοικτούς ορίζοντες και είναι πιο ικανά. Η πρώτη ύλη τους θεωρώ ότι είναι καλύτερη από παλαιότερα. Είναι πιο ευέλικτα. Μιλάμε βεβαίως πάντα για τους ανθρώπους που είναι συμβατοί με αυτό που θέλουν να κάνουν. Δηλαδή είναι καλοί σε αυτό στο οποίο εξειδικεύονται. Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος έχει ταλέντο σε κάτι. Κάθε άνθρωπος γεννιέται με μία ξεχωριστή ικανότητα.
Πολύς λόγος έχει γίνει για την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος στους ηθοποιούς. Πόσο εφικτό είναι αυτό; Θα ευνοήσει μία τέτοια κινήση την υποκριτική τέχνη στην Ελλάδα ή θα δημιουργήσει μία κλειστή κάστα;
Η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος δε φαντάζομαι να ισχύσει αναδρομικά. Οι άνθρωποι που εργάζονται ως ηθοποιοί θα συνεχίσουν να εργάζονται. Αυτό θα ισχύσει για τους νέους ηθοποιούς υποθέτω. Το θεωρώ απόλυτα φυσιολογικό. Είναι μία εξειδίκευση. Η άδεια ασκήσεως μάλλον τίθεται με το θέμα της εξειδίκευσης. Να κάνει τη δουλειά του κάποιος, ο οποίος έχει ολοκληρώσει έναν κύκλο σπουδών πάνω σε αυτό. Είναι μία δουλειά που θέλει σπουδές, όπως πολλά επαγγέλματα. Εκτιμώ ότι θα κάνει καλό η άδεια ασκήσεως στην υποκριτική τέχνη.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Υπάρχει μία παράσταση, που ελπίζουμε ότι σιγά σιγά θα υλοποιηθεί, σε σκηνοθεσία της Κάτιας της Γέρου και του Αντώνη Morgan. Είναι η Μήδεια του Ευριπίδη, που θα την ανεβάσουμε στη νεοσύστατη πειραματική σκηνή του Πειραιά και από Φλεβάρη στο θέατρο Άνεσις, μέχρι το Πάσχα. Για πιο μακρινά σχέδια δεν ξέρω. Αυτό που εύχομαι είναι όλοι μας να είμαστε υγιείς και όλα τα άλλα θα τα κάνουμε. Νομίζω ότι ήταν μία ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε ότι το πιο σημαντικό είναι η ανθρώπινη ζωή και η υγεία και όλα τα άλλα έπονται. Είναι μία συγκυρία που μας έκανε να ξαναϊεραρχήσουμε τα πράγματα.
