Από παιδί τον μάγευε η ζωή στον βυθό της θάλασσας. Κάθε Κυριακή στηνόταν μπροστά στην τηλεόραση, παρακολουθώντας τα ντοκιμαντέρ του Ζακ-Υβ Κουστώ. Έπειτα, ψαλίδιζε τις υποβρύχιες φωτογραφίες, που έβρισκε σε διάφορα περιοδικά και με αυτές έφτιαχνε λευκώματα.
Σήμερα, την αγάπη του αυτή την αιχμαλωτίζει στα κλικ της φωτογραφικής του μηχανής. Ο λόγος για τον πολυβραβευμένο φωτογράφο Νικόλα Σαμαρά.
Πώς προέκυψε η συγκεκριμένη σου ενασχόληση με την υποβρύχια φωτογράφιση;
Όλο αυτό ξεκίνησε γύρω στο 1998-1999. Ανέκαθεν είχα μία αγάπη για τη φωτογραφία. Αρχικά την ξεκίνησα ως χόμπι. Στη συνέχεια ξεκίνησα τις καταδύσεις και αυτό για χόμπι. Μετά εξελίχθηκαν και τα δύο σε επάγγελμα, καθώς έκανα ένα πάντρεμα των καταδύσεων και της φωτογραφίας. Έτσι και αλλιώς με τη φωτογραφία είχα ασχοληθεί αρκετά. Είχα σπουδάσει, είχα παρακολουθήσει σεμινάρια. Οπότε, μετά τα πάντρεψα.
Τι σε έκανε να ασχοληθείς με την υποβρύχια φωτογράφιση;
Ήταν αυτό το είδος φωτογράφισης που με τράβηξε. Άλλος ασχολείται με τη φωτογράφιση τοπίων, άλλος με τη φωτογράφιση πτηνών. Εμένα από μικρό παιδί με τραβούσε ο βυθός.
Τι απαιτείται για αυτό το είδος φωτογράφισης;
Πρώτα πρέπει να γίνεις πιστοποιημένος δύτης και να μάθεις να χειρίζεσαι τον εξοπλισμό. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να μάθεις να καταδύεσαι, να κρατάς χρόνους κτλ. Με λίγα λόγια πρέπει να κάνεις όλα αυτά, που κάνει ένας καλός δύτης και ταυτόχρονα να ξέρεις να τραβάς φωτογραφίες.
Το θέμα είναι ότι έχεις να κάνεις με δύο διαφορετικά πράγματα. Από τη μία έχεις να ασχοληθείς με την κάμερα και το πως θα τραβήξεις φωτογραφία και από την άλλη είσαι μέσα στο νερό. Οπότε πρέπει να έχεις και στο μυαλό σου ότι είσαι κάτω από το νερό, σε ένα ξένο περιβάλλον και ταυτόχρονα να τραβάς και τις φωτογραφίες. Είναι σημαντικό πρώτα να γίνει κάποιος καλός δύτης και μετά να ασχοληθεί με την υποβρύχια φωτογραφία.
Υπήρξε κάποια φορά που φοβήθηκες;
Φυσικά.Έχει να κάνει περισσότερο με τα ρεύματα. Βέβαια, όχι τόσο στην Ελλάδα, αλλά στο εξωτερικό. Τα ρεύματα στην Ερυθρά και στην Ινδονησία είναι τελείως διαφορετικά από ό,τι ξέρουμε εδώ. Μπορεί να σε πάρει και να καταλήξεις τελείως αλλού. Εμένα μου έχει συμβεί να με έχει πάρει το ρεύμα και να μη μπορώ να επιστρέψω στο σκάφος. Ευτυχώς, με είδαν και με ανέσυραν.
Ακόμα, πρέπει να έχεις το νου σου και να είσαι ψύχραιμος όταν έρχεσαι σε επαφή με καρχαρίες, γιατί κάποιοι μπορεί να δείξουν παραπάνω ενδιαφέρον για εσένα. Εμένα μου έχει συμβεί στην Ερυθρά θάλασσα. Είχαν έρθει πολύ κοντά μου σε σημείο που άρχιζα να αισθάνομαι λίγο άβολα.
Ποιες δυσκολίες έχει η υποβρύχια φωτογράφιση;
Οι δυσκολίες που έχει είναι ότι αφορά κάτι τελείως διαφορετικό από τη φωτογραφία εκτός νερού.
Έξω έχεις να κάνεις με πράγματα που είναι ελέγξιμα. Μπορείς να στήσεις τα φώτα σου, να στήσεις το μοντέλο σου, να πας συγκεκριμένη ώρα σε συγκεκριμένο σημείο, που θέλεις να φωτογραφίσεις, γιατί ξέρεις ότι ο ήλιος θα είναι από εκεί.
Μπορείς να έχεις τον χρόνο να περιμένεις εάν έχει συννεφιά, να καθαρίσει ο ουρανός. Γενικά, στο εξωτερικό περιβάλλον είναι όλα διαχειρίσιμα. Στην υποβρύχια φωτογραφία όλα αυτά είναι “φλου”. Δεν έχεις τίποτα σίγουρο. Πρώτα από όλα έχεις το θέμα του βάθους και της παραμονής στο βυθό. Δεν μπορείς να μείνεις σε κάποια μέτρα όση ώρα θες και γιατί τελειώνει ο αέρας στη μπουκάλα σου και γιατί πρέπει να κάνεις αναγκαστικές αποσυμπιέσεις κτλ. Από εκεί και πέρα τα θέματά σου δεν είναι σταθερά, εκτός και αν τραβάς ένα ναυάγιο και ξέρεις ότι θα είναι εκεί. Αλλά εάν τραβάς άγρια ζωή... η άγρια ζωή δεν κάθεται εκεί να σε περιμένει.
Οπότε έχεις να αντιμετωπίσεις τέτοιες δυσκολίες. Πρέπει να είσαι σίγουρος, να ξέρεις πάρα πολύ καλά τον εξοπλισμό σου, τη μηχανή σου, τις ρυθμίσεις σου και να κινείσαι όσο γίνεται πιο γρήγορα.
Πόσες ώρες μπορείς να βρίσκεσαι κάτω από τον βυθό για ένα κλικ;
Έχει τύχει να πάω σε συγκεκριμένο σημείο να φωτογραφίσω ένα θέμα, το οποίο δεν το βρήκα και ξαναπήγα και ξαναπήγα και ξαναπήγα. Εάν προσθέσεις τις καταδύσεις αυτές είναι δέκα ώρες για ένα θέμα. Μία κατάδυση κυμαίνεται από μία μέχρι δύο το πολύ ώρες.
O Aμερικανός φωτογράφος Ansel Adams είχε πει ότι “Δεν υπάρχουν κανόνες για καλές φωτογραφίες, υπάρχουν μόνο καλές φωτογραφίες”. Ποια θεωρείς εσύ καλή φωτογραφία;
Καλή φωτογραφία για εμένα είναι η φωτογραφία η οποία μπορεί να περάσει ένα μήνυμα ή εκείνη που θεματικά θα είναι τόσο όμορφη, τόσο ιδιαίτερη και θα κάνει τον άλλον να σταματήσει και να την κοιτάξει, δίχως να την προσπεράσει. Δε θα γυρίσει απλά μία σελίδα, θα σταθεί να τη χαζέψει και θα κάτσει να κατανοήσει τι βλέπει. Θα του τραβήξει το ενδιαφέρον. Αυτή θεωρώ μία καλή φωτογραφία είτε όταν είναι στα κοινωνικά δίκτυα, είτε είναι σε μία έκθεση, είτε οπουδήποτε σε ένα περιοδικό.
Όλα αυτά τα χρόνια που ασχολείσαι με τη φωτογραφία έχεις κερδίσει 80 βραβεία και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς, αλλά και πολλές συνεργασίες με μεγάλα media του εξωτερικού (όπως το National Geographic και το Discovery Channel Magazine). Μάλιστα, πρόσφατα ο βγήκες 4ος στον διεθνή διαγωνισμό «World’s Top Ten Wildlife Photographers 2021». Aν σου έλεγε κάποιος να διαλέξεις την κορυφαία φωτογραφία σου, ποια θα ήταν αυτή;
Είναι πολύ δύσκολο να διαλέξω. Αν έπρεπε να επιλέξω μία θα ήταν μία σχετικά πρόσφατη που είχα τραβήξει με ένα σαλάχι, η οποία έχει γίνει και εξώφυλλο σε ένα γαλλικό και σε ένα γερμανικό περιοδικό.
Φέτος ήσουν υποψήφιος για το Ocean Photography Awards με τον ιππόκαμπο στο Στρατώνι. Μιλήσέ μας γι' αυτή τη φωτογραφία;
Η φωτογραφία αυτή τραβήχτηκε αρχές του περασμένου καλοκαιριού στο Στρατώνι Χαλκιδικής, το οποίο είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό. Eκεί βρίσκεται η μοναδική, προς το παρόν γνωστή, αποικία ιππόκαμπων στην Ελλάδα.
Οι ιππόκαμποι έχουν ένα χαρακτηριστικό. Για να επιβιώσουν, να τραφούν και να αναπαραχθούν θέλουν σταθερά σημεία. Πάνε, πιάνονται από κάπου και μένουν εκεί. Στο σημείο αυτό έχει μόνο άμμο και δεν υπάρχει κάτι φυσικό, δεν υπάρχουν ούτε βράχια ούτε φύκια, οπότε αναγκάζονται και πιάνονται από ό,τι βρουν. Τους έχω δει πιασμένους από φύλλα, από δίχτυα, πάνω σε σκοινιά, δηλαδή σε ξένα σώματα μέσα στο νερό. Έτσι και αυτός ο ιππόκαμπος βρήκε αυτή τη μάσκα και πιάστηκε από το λαστιχάκι της.
Ήταν η τύχη και η στιγμή που βρέθηκα εκεί και πρόλαβα να τραβήξω αυτή τη λήψη, πριν αφήσει τη μάσκα.
Oι κοραλλιογενείς ύφαλοι στους ωκεανούς νεκρώνονται και αρκετά είδη της θαλάσσιας πανίδας και χλωρίδας τείνουν να εξαφανιστούν στο άμεσο μέλλον. Μπορεί η τέχνη της υποβρύχιας φωτογραφίας να αντιστρέψει την πορεία αυτή;
Αυτό θέλουμε. Αυτός είναι ο σκοπός όλων όσων ασχολούμαστε με την υποβρύχια φωτογραφία.
Στόχος μας είναι να προβάλουμε ένα πρόβλημα που υπάρχει μέσα στη θάλασσα, ώστε να γίνει γνωστό και στον υπόλοιπο κόσμο, προκειμένου να καταλάβουν τι συμβαίνει στον βυθό και οι κοραλλιογενείς ύφαλοι καταστρέφονται. Σε αυτό συμβάλλει βέβαια και η υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς και η υπεραλίευση.
Όταν τραβάς μία φωτογραφία με κάποιο περίεργο θαλάσσιο πλάσμα, πώς το αναγνωρίζεις έπειτα;
Τα περισσότερα από αυτά που έχω τραβήξει τα έχω βρει σε καταλόγους ταυτοποίησης. Σκεφτείτε ένα βιβλίο που έχει άπειρες φωτογραφίες και σου λέει τι είναι αυτό που βλέπεις. Οπότε, εάν είναι κάτι που δεν ξέρω, ψάχνω. Για κάθε θάλασσα υπάρχει και ένας τέτοιος κατάλογος.
Ποιους βυθούς επιλέγεις κυρίως;
Προτιμώ την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες. Έχει πολύ ωραίους υφάλους, κοράλλια, πάρα πολύ πλούσια θαλάσσια ζωή και πολλά θέματα. Γενικά, είναι μέρη που με εξιτάρουν και μου εξασφαλίζουν ωραίες λήψεις. Και η Μεσόγειος μου αρέσει, είναι τελείως διαφορετική η υποθαλάσσια ζωή εδώ.
O Αμερικανός φωτογράφος Garry Winogrand είχε πει “Για μένα, η πραγματική δουλειά της φωτογραφίας είναι να συλλάβει ένα κομμάτι της πραγματικότητας (ό,τι κι αν είναι αυτό) στο φιλμ. Αν αργότερα η πραγματικότητα σημαίνει κάτι για κάποιον άλλο, τόσο το καλύτερο.”. Τι σημαίνει η φωτογραφία για εσένα;
Με τη φωτογραφία κλέβεις μία στιγμή από τον χρόνο και την κρατάς, παλαιότερα στο φιλμ, τώρα στον σκληρό δίσκο σου. Είναι ένα δευτερόλεπτο που δε θα επαναληφθεί ποτέ, ειδικότερα σε μία φωτογραφία, που την έχεις τραβήξει στον βυθό. Πρόκειται για κάτι μοναδικό, το οποίο δεν θα το ξαναβρείς ποτέ ξανά ούτε στο ίδιο σημείο, ούτε με το ίδιο φως, ούτε είναι κάτι που μπορείς να το επαναλάβεις. Και ίδιο θέμα να φωτογραφίζεις, το αποτέλεσμα που θα έχεις θα είναι διαφορετικό.
