O Γιώργος Ανδρούτσος είναι ένας καλλιτέχνης πολυπράγμων. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, επίσης είναι απόφοιτος του τμήματος Φυσικής (ΑΠΘ) και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος στην Ιστορία της Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ (M.A.), καθώς και διδακτορικού διπλώματος στη Φιλοσοφία της Τέχνης στον τομέα ΑΚΕΔ του ΕΜΠ. Η τέχνη του έχει αναγνωριστεί τόσο στο εξωτερικό όσο και εντός των ελληνικών συνόρων, καθώς έχει λάβει αρκετά βραβεία και διακρίσεις.
Πότε ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε;
Ξεκίνησα από μικρός, από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου ζωγράφιζα με μολύβι σε τετράδια. Αποτελούσε μια ευχάριστη δραστηριότητα που απολάμβανα κάθε στιγμή. Ήταν μια, κατά κάποιο τρόπο, αναγκαία κατάσταση εσωτερικής γαλήνευσης. Αργότερα, στην εφηβεία ασχολήθηκα περισσότερο με κορύφωση την εισαγωγή μου στην Καλών Τεχνών.
Για ποιο λόγο επιλέξατε τη ζωγραφική για να εκφραστείτε;
Δεν είμαι σίγουρος αν τη διάλεξα ή αν αναπτύχθηκε ως ανάγκη με βάση τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες. Μπορώ να πω ότι, πριν αρχίσω να ασχολούμαι εκ νέου με την ζωγραφική, δοκίμασα τη συγγραφή μικρών διηγημάτων, που ακόμη και σήμερα δεν αξιώθηκα να εξελίξω. Σίγουρα υπήρξε μια εσωτερική ώθηση να αποτυπώσω με οποιοδήποτε τρόπο τη δημιουργικότητά μου. Τελικά κατέληξα σε αυτό που με συνέπαιρνε περισσότερο, την εικόνα.
Γιατί η ζωγραφική σας επικεντρώνεται κυρίως στα πορτρέτα;
Νομίζω πως τα πρόσωπα, σαν μορφές, συμπυκνώνουν την ανθρωπότητα ολόκληρη. Αντικατοπτρίζουν την ανθρώπινη ζωή σε κάθε της πτυχή, εσωτερικά αλλά και εξωτερικά. Αποκαλύπτουν τα βαθύτερα μυστικά της ύπαρξης, ατομικής αλλά και συλλογικής, ενώ ταυτόχρονα φωτίζουν την εξωτερική υλική οντότητα του ανθρώπου, που ζει τα πάθη του, την καθημερινότητά του.
Τι επιδιώκετε μέσω των έργων σας;
Από καλλιτεχνική σκοπιά προσπαθώ να εξελίσσομαι σχεδιαστικά ξεπερνώντας τους φόβους μου. Αφήνω τις αδυναμίες να φανερωθούν, να πάρουν υπόσταση και να ανασυνθέσουν την κατακτημένη γνώση σε μια αέναη αναζήτηση - αμφισβήτηση. Τα πρόσωπα αποκτούν με αυτόν τον τρόπο μια πανανθρώπινη οντότητα, που αποκρυσταλλώνει την ολότητα της ύπαρξής μας, τα καλά και τα άσχημα, τα θετικά και τα αρνητικά, τα μαύρα και τα άσπρα, τα κενά και τα πλήρη. Την διαλεκτική ενότητα των αντιθέτων.
Αλήθεια, ποιο είναι το μεγαλύτερο άγχος ενός καλλιτέχνη;
Το δικό μου μεγαλύτερο καλλιτεχνικό άγχος είναι να μη χάσω τη φρεσκάδα και τη σπαργή στα σχέδιά μου, να μην αρχίζει να μοιάζει ολότελα ρεαλιστικό. Ωστόσο, μέσα στη ζωή και την καθημερινότητα υπάρχουν πολλών ειδών άγχη και ανησυχίες όπως ο βιοπορισμός, η σταθερή εργασία, η συνολική ποιότητα ζωής, η υγεία κλπ. Όλες δηλαδή αυτές οι καταστάσεις, που δυσκολεύουν λίγο πολύ τη ζωή μας.
Έχετε τελειώσει την Καλών Τεχνών, επιπλέον το Φυσικό, και είστε κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος στη Φιλοσοφία της Τέχνης. Πώς συνδέονται όλα αυτά μεταξύ τους;
Ο καθένας θα μπορούσε να κάνει τις δικές του συνδέσεις ανάλογα με την κουλτούρα του. Θέλω να πω δεν υπάρχει μια σταθερή σχέση μεταξύ τους, η οποία να αποτελεί συνταγή. Όσα περισσότερα εφόδια κουβαλάει κανείς τόσο περισσότερους συνδυασμούς μπορεί να κάνει. Φυσικά τα πτυχία από μόνα τους δεν λένε κάτι. Απαιτούνται και ιδιαίτερες συνθήκες. Για παράδειγμα η εσωτερική συναισθηματική πληρότητα, η συνεχής αναζήτηση, η αμφισβήτηση της κανονικότητας, ο αντικομφορμισμός και η διαλεκτική εποπτεία του γύρω μας κόσμου δίνουν ασφαλέστερα ορθολογικά αποτελέσματα και οδηγούν σε περισσότερα μονοπάτια.
Τέχνη και φιλοσοφία. Τι παίρνετε από το ένα τι από το άλλο. Υπάρχει κοινός παρονομαστής;
Το κάθε γνωστικό κομμάτι προσφέρει ένα επιπλέον βήμα στην ανθρώπινη ολοκλήρωση, η οποία, ενδεχομένως, να μη τελειώνει ποτέ. Κάθε γνωστικό αντικείμενο θεωρώ λοιπόν πως με κάνει καλύτερο άνθρωπο, εξελίσσει την προσωπικότητα μου και επεκτείνει τη σκέψη μου ή τουλάχιστον μου δίνει τα εργαλεία για αυτό το σκοπό. Ο κοινός παρονομαστής μάλλον είναι η διαλεκτική αναζήτηση, η διυποκειμενική συνεννόηση.
O Ηenri Matisse είχε πει πως “Δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο για έναν πραγματικά δημιουργικό ζωγράφο από το να ζωγραφίσει ένα τριαντάφυλλο, γιατί πρέπει πρώτα να ξεχάσει όλα τα τριαντάφυλλα που έχουν ποτέ ζωγραφιστεί".
Πόσο δύσκολο είναι στη σημερινή εποχή να αποκτήσει ένας καλλιτέχνης την προσωπική του καλλιτεχνική ταυτότητα;
Στην εποχή μας η εικόνα βρίσκεται παντού, έχει άμεση πρόσβαση στον εγκέφαλό μας και σχεδόν ασταμάτητη ροή. Βρίσκεται στο internet, στο κινητό μας, στο αεροπλάνο, στο laptop, στο tablet, στο αυτοκίνητο και στις λεωφόρους. Με λίγα λόγια είναι μέσα σε κάθε μικρή ή μεγάλη μας στιγμή. Μέσα σ' αυτόν τον κυκεώνα πληροφοριών και εικόνων τα έχουμε δει όλα ή τουλάχιστον όλα όσα νομίζουμε ότι θα μπορούσαμε να δούμε. Συνεπώς, είναι δύσκολο κανείς να αποκτήσει μια διακριτή καλλιτεχνική οντότητα, γιατί το μέγεθος των προσλαμβανόμενων πληροφοριών είναι κολοσσιαίο και δύσκολα επεξεργάσιμο, γίνεται σχεδόν χαοτικό. Νομίζω ότι πρέπει κάνεις να μπορεί να αποστασιοποιείται, να αποτραβιέται λίγο από όλο αυτό το χαοτικό όγκο εικόνων και να αφουγκράζεται ότι έχει δει ως τώρα, να κρίνει, να αφομοιώνει, να απορρίπτει. Από την άλλη πλευρά, όλο αυτό το τεράστιο φορτίο εικόνας που κατακλύζει τις ζωές μας είναι μοναδική πηγή οπτικής εμπειρίας, η οποία είναι αναγκαία για οποιονδήποτε δημιουργό.
Έχετε πει ότι “Από τη μια έχουμε μια καταπληκτική αρχαία τέχνη, σύγχρονη ποίηση και λογοτεχνία, από την άλλη μια αυξανόμενη πολιτιστική βαρβαρότητα”. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Νομίζω είναι μεγάλο το ζήτημα. Ωστόσο, αν μπορούσα να το παρουσιάσω με λίγα λόγια, θα έλεγα ότι ο κόσμος εξελίσσεται ραγδαία σε μια σκοταδιστική κοινωνία, αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου παραγωγής αγαθών. Η ανάγκη της αγοράς για περισσότερο ανταγωνισμό και υπερ-εκμετάλλευση (πηγών και εργασίας) περνάει γοργά στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων. Ο αντιεπιστημονικός ανορθολογισμός και η βαθιά προσήλωση σε εσωτερικά «πιστεύω» κερδίζει συνεχώς έδαφος σε μεγάλα κομμάτια πληθυσμού, παρ' όλη την τεράστια τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο. Οι άνθρωποι φτωχοποιούνται ταχύτατα και οι οποίες ελπίδες είχαν εναποτεθεί στην επιστήμη ως σανίδα σωτηρίας από την κοινωνική ισοπέδωση διαψεύδονται παταγωδώς. Η ύπαρξη ενός δίκαιου Θεού φαντάζει ως η μόνη ελπίδα, που έχει απομείνει προς το παρόν.
Πώς μπορεί να αλλάξει;
Δυστυχώς δεν το γνωρίζω. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχουν συνταγές ούτε μαγικές λύσεις. Νομίζω μια ριζική αλλαγή του τρόπου παραγωγής θα ήταν μια αρχή. Ωστόσο, στο σήμερα και άμεσα πρέπει να δοθεί βαρύτητα στην παιδεία, στην εξασφάλιση εργασίας με δικαιώματα, στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, στην αξιοπιστία, στην αλληλεγγύη των ανθρώπων μεταξύ τους. Διαφορετικά, έχω την αίσθηση, δυστυχώς, ότι η κατάσταση θα χειροτερέψει.
Έχετε λάβει μέρος σε αρκετές εκθέσεις, ωστόσο οι περισσότερες είναι στο εξωτερικό, καθώς, όπως έχετε πει, εκεί βρίσκετε ευκολότερα κοινό για τα σχέδιά σας. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό;
Υπάρχει περισσότερος κόσμος που ασχολείται με την τέχνη. Ταυτόχρονα υπάρχει και το αντίστοιχο δημόσιο ή ιδιωτικό χρηματικό κεφάλαιο, που μπορεί να διατεθεί για καλλιτεχνικούς σκοπούς. Φυσικά, αυτές οι χώρες έχουν μια ολόκληρη ιστορική παράδοση, που τους επέτρεψε να παράγουν και να συντηρούν την τέχνη. Φυσικά και στην χρεοκοπημένη (δυστυχώς) Ελλάδα γίνονται αξιόλογες προσπάθειες τόσο από καλλιτέχνες όσο και από άλλους εμπλεκόμενους.
Συμμετέχετε στο διεθνές κίνημα Neutral-ism εκπροσωπώντας την Ελλάδα. Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτό το κίνημα.
Το κίνημα αυτό δημιουργήθηκε πριν λίγα χρόνια από τον Ιταλό, διεθνούς φήμης καλλιτέχνη Francesco Perilli και μέχρι σήμερα περιλαμβάνει εκατοντάδες σύγχρονους καλλιτέχνες από δεκάδες χώρες ανά την υφήλιο. Σαν κίνημα προσπαθεί να παντρέψει φαινομενικά αντίρροπες τάσεις στη σύγχρονη τέχνη. Είναι ένα κίνημα σε εξέλιξη με διάφορες εκθέσεις στο ενεργητικό του, χωρίς όμως να έχει βρει ακόμα τον βηματισμό του.
Πόσο χρήσιμα είναι τα καλλιτεχνικά κινήματα για την τέχνη;
Τα κινήματα γενικά έπαιξαν τον ιστορικό τους ρόλο στην εξέλιξη της τέχνης και συνέβαλαν με τον τρόπο τους στη μέχρι σήμερα ιστορική διαδρομή. Σήμερα, με βάση τις τεράστιες δυνατότητες της εποχής, δεν είμαι απόλυτα σίγουρος για τη χρησιμότητά τους. Η ιστορία θα δείξει.
Εργάζεστε αρκετά χρόνια ως αναπληρωτής εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (από το 2005 ως και σήμερα). Πώς κρίνετε το νέο πολυνομοσχέδιο για την παιδεία όσον αφορά στις τέχνες;
Η εκπαίδευση στη χώρα μας έχει απαξιωθεί και έχει υποβαθμιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, υλικά και ηθικά, με διαχρονική ευθύνη των κυβερνήσεων και των πολιτικών επιλογών τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κινείται αυτό το νομοσχέδιο, που εκτοπίζει οριστικά τα έτσι και αλλιώς ελάχιστα και κατ’ επιλογής καλλιτεχνικά μαθήματα από το Λύκειο. Το παραπάνω αρνητικό γεγονός έρχεται να προστεθεί στον ατελείωτο κατάλογο των αντι-εκπαιδευτικών επιλογών της τελευταίας δεκαετίας. Κύματα συγχωνεύσεων- καταργήσεων σχολείων, κατάργηση αναγκαίων οργανικών θέσεων, κατάργηση μαθημάτων, αναχρονιστικά βιβλία, υποστελέχωση, ελαστικές σχέσεις, αύξηση μαθητών στις τάξεις, μείωση χρηματοδότησης, έλλειψη υποδομών και πολλά άλλα.
