Η Σοφία Δήμου έγραψε το βιβλίο “ Η σκηνή του stand up comedy στην Ελλάδα”, εκδόσεις iWrite και μας μίλησε για το συγκεκριμένο είδος κωμωδίας στη χώρα μας, την κοινωνική προσφορά του, τα στερεότυπα που επικρατούν γύρω από την stand up κωμωδία, την άποψη της ακαδημαϊκής κοινότητας, τους φόβους των θεατών, καθώς και για πολλά πολλά άλλα...
Σοφία τι σε οδήγησε να γράψεις το βιβλίο “H σκηνή του Stand up comedy στην Ελλάδα”;
Ήταν η πτυχιακή μου για το πανεπιστήμιο, στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο Καποδιστριακό.
Αρχικά είχα δει κάποιους κωμικούς, οι οποίοι παραπονιούνταν ότι ο κόσμος του θεάτρου γενικότερα (οι θεατρολόγοι, οι κριτικοί θεάτρου, οι ηθοποιοί) δεν τους παραδέχονται ως ισάξιο είδος. Έβλεπαν την Stand up κωμωδία σαν έναν νόθο παιδί του θεάτρου. Δεν είχαν καν τις πληροφορίες εάν αυτό είναι όντως ένα θεατρικό είδος ή είναι μια περφόρμανς. Αυτό μου έδωσε το ερέθισμα να το μελετήσω και να κάνω μία πτυχιακή πάνω σε αυτό. Ψάχνοντας βιβλιογραφία για την πτυχιακή μου αντιλήφθηκα ότι δεν υπήρχε τίποτα γραμμένο στα ελληνικά. Τότε αποφάσισα να μη γράψω πτυχιακή, αλλά να γράψω ένα βιβλίο και από αυτό θα δώσω ένα κομμάτι στην καθηγήτρια ως πτυχιακή. Με λίγα λίγα το βιβλίο αυτό αποτελεί αλφαβητάρι του ελληνικού Stand up Comedy.
Tι έχει να προσφέρει η Stand up κωμωδία στο κοινό πέρα από το γέλιο;
H stand up κωμωδία και οι κωμικοί γενικότερα είναι άνθρωποι που ενδιαφέρονται πάρα πολύ για το κοινωνικό-πολιτικό κομμάτι της κοινωνίας. Είναι πολύ ενεργοί και στα κοινωνικά δίκτυα και παίρνουν θέση. Είναι ένας πολύ ιντριγκαδόρικος τρόπος να προβληματίσεις τον κόσμο μέσα από αστεία. Στην Ελλάδα έχουμε και την ατάκα. Τα πιο σοβαρά πράγματα λέγονται στην πλάκα. Και γελάς, αλλά ουσιαστικά γελάς με πράγματα, τα οποία στο βάθος τους και στη ρίζα τους μπορεί να σε κάνουν να ντρέπεσαι και να στεναχωριέσαι. Μιλάει με στερεότυπα με αρνητική έννοια, μιλάει για φαινόμενα της κοινωνίας για τα οποία δεν είμαστε και πολύ υπερήφανοι. Οπότε και σε προβληματίζει και σε παρακινεί να μην επαναλάβεις κάποιες τέτοιες συμπεριφορές, απλά το κάνει με τον πιο διασκεδαστικό τρόπο που θα μπορούσε. Δεν είναι μία διδαχή. Περνάει το μήνυμα μέσα από έναν διασκεδαστικό τρόπο.
Το συγκεκριμένο είδος θεάτρου θεωρείς ότι απευθύνεται στο ευρύ κοινό; Γιατί αρκετές φορές κάποιοι θεατές έχουν έρθει σε πολύ δύσκολη θέση.
Καταρχάς δε γίνεται να μυηθεί ένα κοινό σε ένα είδος θεάματος, εάν δεν πάει αρχικά να το γνωρίσει στην πράξη.
Τον ίδιο φόβο είχα κι εγώ. Πήγα και κάθισα στις πίσω θέσεις από φόβο ότι θα με ρεζιλέψουν. Αυτός ο τρόπος στην Stand up κωμωδία είναι πολύ ξεπερασμένος και πλέον δεν υφίσταται. Τα βιντεάκια, τα οποία βλέπουμε στο youtube, που αρχίζουν και ρωτάνε το κοινό, θεωρούνται πλέον ξεπερασμένα. Αυτό είναι μία πολύ μεγάλη παρεξήγηση για το stand up comedy στην Ελλάδα, ότι θα πάω και θα κάνουν κωμωδία μαζί μου. Ο κωμικός έχει το κείμενο του και θα παρεκκλίνει ελάχιστα από αυτό, εάν παρεκκλίνει, για να ασχοληθεί με κάτι από το κοινό. Οι περισσότεροι κωμικοί το έχουν σταματήσει, γιατί είδαν τον θεατή να απομακρύνεται από τις μπροστινές θέσεις από τον φόβο πως θα κάνουν πλάκα μαζί του.
Είναι έτοιμο το ελληνικό κοινό για τόσο “ανοιχτό” κείμενο;
Το κοινό της Αμερικής και της Αγγλίας είναι σίγουρα ένα πιο εκπαιδευμένο κοινό, καθώς έχει πολλά χρόνια ιστορίας στην πλάτη του και γνωρίζει και τους κωμικούς του. Στην Ελλάδα είμαστε άνθρωποι πάρα πολύ της πλάκας. Γελάμε δυνατά και γενικότερα πειραζόμαστε πάρα πολύ μεταξύ μας. Υπήρχε το είδος της επιθεώρησης από το 1920, στο οποίο υπήρχε η παρλάτα, που απευθύνονταν ο ηθοποιός στο κοινό. Γι' αυτό δεν μας είναι τόσο ξένο όσο νομίζουμε. Στη σημερινή εποχή, οι κωμικοί πολύ λίγο ασχολούνται με τους θεατές. Δεν διατρέχουν αυτόν τον κίνδυνο. Από την άλλη δε θεωρώ ότι είμαστε κοινό που θίγεται εύκολα, οπότε είναι πολύ ανοιχτό το κοινό στο να ακούσει και να γελάσει. Από ότι λένε και οι Έλληνες κωμικοί που έχουν παίξει στο εξωτερικό, είμαστε λαός που εκφράζεται πάρα πολύ δυνατά, χειροκροτάμε. Γενικότερα, είμαστε ένα ανοιχτό κοινό.
Γιατί οι περισσότεροι που ασχολούνται με την stand up κωμωδία είναι κυρίως άντρες;
Παγκόσμιο φαινόμενο... Δεν έχω απάντηση για να είμαι ειλικρινής. Δεν έχω καταλάβει. Δεν έχουν καταλάβει καλά καλά ούτε και οι ίδιοι το γιατί συμβαίνει αυτό. Ίσως ως ένα βαθμό οφείλεται στο ότι οι άντρες, εάν δεν ακούγεται σεξιστικό, είναι πιο ξεδιάντροποι. Οπότε, το να γίνει η αρχή και να ανέβει ένας άντρας στη σκηνή και να αρχίσει να λέει πράγματα τα οποία τον ντροπιάζουνε, είτε να μιλήσει για τη σεξουαλική του ζωή είτε να μιλήσει για κάτι πιο “βρόμικο”, ίσως αρχικά ήταν πιο εύκολο. Ένα στερεότυπο που σίγουρα υπάρχει ακόμη είναι ότι οι γυναίκες δεν είναι αστείες, παρά το γεγονός ότι έχουμε Ελληνίδες ηθοποιούς όπως ήταν η Βλαχοπούλου, η Βασιλειάδου, πρόσφατα η Έλντα Πανοπούλου, που ξέραμε ότι το κοινό ξεκαρδίζονταν μαζί τους, ωστόσο επικρατεί ακόμη μία καχυποψία στο “ααα εγώ δε γελάω με τις γυναίκες”.
Φέτος έχει αλλάξει αρκετά αυτή η εικόνα. Τον περασμένο χειμώνα υπήρξαν αρκετές γυναίκες σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια που έκαναν stand up κωμωδία. Προσπαθούν και οι Έλληνες κωμικοί σε κάθε τους πρόταση με mix line up να έχουν τουλάχιστον μία ή δύο γυναίκες, που συμμετέχουν στις παραστάσεις, και έχει αρχίσει λίγο να αλλάζει αυτή η εικόνα, αλλά θέλει πολύ χρόνο ακόμα.
Όπως αναφέρεις στο βιβλίο σου “Η stand up κωμωδία είναι το θεατρικό είδος με τη μεγαλύτερη άνθηση τα τελευταία χρόνια”. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Συμβαίνει αυτό γιατί είναι η πιο φτηνή παραγωγή. Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης η stand up κωμωδία, που χρειάζεται έναν ηχολήπτη, ένα μικρόφωνο, έναν προβολέα και κάποιον να χειρίζεται τα φώτα, έγινε η πιο φτηνή παραγωγή που μπορούσες να ανεβάσεις. Επίσης, έχει πάρα πολύ φτηνό εισιτήριο, οπότε και για το κοινό γίνεται αυτομάτως πιο ελκυστικό θέαμα.
Επιπλέον, οι κωμικοί με την παρουσία τους στο Διαδίκτυο και παρουσιάζοντας τις δουλειές τους στο youtube, απέκτησαν πολύ μεγάλο κοινό. Διαφημίζονται δωρεάν μέσω των κοινωνικών δικτύων. Η κοινότητα των κωμικών είναι ως επί το πλείστον νέοι, που χρησιμοποιούν την τεχνολογία και απευθύνονται σε ένα κοινό που ψάχνει κάτι διαφορετικό.
Στο βιβλίο σου αναφέρεις πως η stand up κωμωδία αποδοκιμάζεται από την πνευματική κοινότητα. Πώς δικαιολογείται αυτό;
Υπάρχει πάντα αυτό το πρόβλημα. Σε όλες τις εποχές συμβαίνει να θεωρούμε κάποια θεάματα πιο ανάλαφρα και λιγότερης ίσως καλλιτεχνικής αξίας. Δεν είναι κάτι που συνέβη πρώτη φορά με το stand up comedy. Συνέβαινε και τα πρώτα χρόνια της επιθεώρησης να θεωρούν ότι είναι ένα ευτελές θέαμα. Συνηθίζεται όταν κάτι είναι φρέσκο και όταν δεν έχεις δώσει την πρέπουσα σημασία και δεν το έχεις μελετήσει, δεν το έχεις αναλύσει.
Υπήρχε η φήμη τα πρώτα χρόνια ότι η stand up κωμωδία είναι κάτι αυτοσχεδιαστικό. Ότι μπορεί να είναι έτοιμα ανέκδοτα που έχεις ακούσει στη ζωή σου και ανεβαίνεις και τα λες ή ότι απλά κοιτάς τον κόσμο και αρχίζεις και ειρωνεύεσαι ή κάνεις πλάκα μαζί του. Επειδή άργησε αυτό το είδος στην Ελλάδα, όπου ήρθε το 1995, όταν στην Αμερική υπήρχε από το 1920. Όταν ξεκίνησαν οι Νύχτες Κωμωδίας, παίζονταν ακόμη σε μπαρ και όχι σε θέατρα. Άργησε να πάρει την πιο οργανωμένη μορφή που έχει τώρα και που έχει αρχίσει πλέον να ανατρέπει και την άποψη των ακαδημαϊκών εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια. Και εγώ όταν ξεκίνησα να κάνω την πτυχιακή μου δε βρήκα καμία αντίδραση ενώ περίμενα να ακούσω διάφορα. Η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν έχει πλέον ταμπού απέναντι στην stand up κωμωδία.
Κατά πόσο έχει επηρεάσει το Διαδίκτυο την stand up κωμωδία;
Το Διαδίκτυο της έδωσε άλλη δύναμη. Και μέσα στην καραντίνα πολύς κόσμος θέλησε να δει κάτι για να ξεχαστεί. Οι κωμικοί ανέβαζαν συνεχώς δουλειές τους στο youtube και έτσι έγιναν οι άνθρωποι που σου κρατούσαν συντροφιά και σε έκαναν να γελάσεις.
Γιατί το stand up comedy είναι ένα παρεξηγημένο είδος;
Ναι, θεωρείται ακόμη παρεξηγημένο είδος. Έχει ένα αστείο ο Χατζηπαύλου στο οποίο λέει “Υπάρχουν θεατές που μετά από μία stand up παράσταση ρωτάνε τον κωμικό, πάρα πολύ αστεία είναι αυτά που είπες. Τώρα τα σκέφτηκες;” . Και εκείνος απαντά “Φαντάζομαι είναι ο ίδιος που πηγαίνει μετά από μία συναυλία στην μπάντα και τους λέει “Πολύ ωραία τραγούδια. Τώρα τα γράψατε”;. “Εάν ήμουν τόσο πολύ έξυπνος δε θα έκανα αυτή τη δουλειά. Αν μπορούσα να ανέβω και να σας διασκεδάζω 1,5 ώρα με τέτοια ροή και σύνθεση”.
Είναι παρεξηγημένο, αλλά κατά διαστήματα ξεπροβάλουν κάποιες μορφές στην κωμωδία που και λόγω τηλεόρασης αποκτούν μεγάλη δημοφιλία και αυτό ωθεί τον κόσμο να αρχίσει να μπαίνει στο τρυπάκι να ψάχνει το stand up comedy και να αντιλαμβάνεται τη φόρμα.
Τι θα πρέπει να γνωρίζει το κοινό πριν πάει να δει μία Stand up comedy;
Θα πρέπει να γνωρίζει ότι πλέον δεν έχουν σκοπό να ασχοληθούν με το ίδιο, θίγοντάς το και κάνοντας πλάκα με αυτό. Το κείμενο είναι ένας κωμικός μονόλογος, όπως θα έβλεπε μία οποιαδήποτε πρόζα. Από εκεί και πέρα πρέπει να αφήσει τις προκαταλήψεις του και την ευθιξία του εκτός αιθούσης και να πάει να γελάσει με την καρδιά του με όλα αυτά που θα ειπωθούν επί σκηνής. Οι προθέσεις των κωμικών είναι σχεδόν πάντα οι καλύτερες και δε χρειάζεται κάποια άλλη γνώση. Έχουν τον τρόπο να σε κάνουν να χαλαρώσεις και να ξεχαστείς. Όλοι είναι το ίδιο μέσα σε μία αίθουσα, που παίζεται η Stand up κωμωδία. Κάποια οδηγία ιδιαίτερη δεν χρειάζεται.
“ Η σκηνή του stand up comedy στην Ελλάδα”, εκδόσεις IWRITE
