Η Μπέττυ Αρβανίτη σίγουρα δεν είναι μία τυχαία ηθοποιός, καθώς μετρά πολλές δεκαετίες στο θεατρικό σανίδι με αμέτρητες καλλιτεχνικές επιτυχίες. Φέτος πρωταγωνιστεί στην θεατρική παράσταση “Πριν την αποχώρηση”, του θεατρικού συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ, στο θέατρο Οδού Κεφαλληνίας.
Το έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ «Πριν την αποχώρηση» αποτελεί μία τολμηρή πολιτική σάτιρα της μεταπολεμικής γερμανικής κοινωνίας. Τι είναι αυτό που το κάνει τόσο διαχρoνικό;
Δυστυχώς, είναι εξαιρετικά επίκαιρο, εξαιτίας του ότι μιλάει για το Ναζισμό. Για πράγματα τα οποία έχουν, πλέον, μία έξαρση στην Ευρώπη με την άνοδο της ακροδεξιάς.
Μάλιστα, το έργο σήμερα έχει περισσότερη αμεσότητα από ότι είχε πριν από 20 χρόνια δυστυχώς. Και επαναλαμβάνω το «δυστυχώς» γιατί δεν είναι και το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί.
Από εκεί και πέρα, δε σταματάει μόνο σε αυτό. «Σκάβει» πολύ πιο βαθιά. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία οικογένεια, έναν αδερφό με δύο αδερφές, που ζουν μία περίεργη κατάσταση. Αυτός είναι πρώην Ναζί. Η μία αδερφή, στο αναπηρικό αμαξίδιο, είναι αναρχική. Η δεύτερη αδελφή, την οποία και υποδύομαι, αποτελεί το χειρότερο στοιχείο, γιατί συντηρεί την αρρωστημένη αυτή κατάσταση.
Και οι τρεις τους βρίσκονται κλεισμένοι σε ένα σπίτι και βιώνουν το παρελθόν με το δικό τους τρόπο. Κάνουν μία μεγάλη γιορτή για τα γενέθλια του Χίμλερ και εκεί συμβαίνουν από αιμομικτικά πράγματα, μέχρι μεθύσια.
Ένα κλειστό κύκλωμα, που δεν επιτρέπει τίποτα να μπει προς τα μέσα και τίποτα να βγει προς τα έξω. Αυτός είναι ο ιδανικός χώρος για την επώαση του αβγού του φιδιού.
Το έργο “Πριν την Αποχώρηση”, αποτελεί την κραυγή αγανάκτησης του συγγραφέα μπροστά στη θέα της υποκρισίας μιας αντιφασιστικής στροφής. Κατά πόσο έχει πραγματοποιηθεί αυτή η στροφή σήμερα;
Η στροφή, δυστυχώς, δεν έχει πραγματοποιηθεί και αυτό οφείλεται ουσιαστικά σε φοβίες. Φοβόμαστε το καινούργιο που έρχεται. Φοβόμαστε κάτι που δεν ξέρουμε. Ουσιαστικά, μέσα στον άνθρωπο υπάρχει αυτό το στοιχείο. Να μη θέλει να αλλάξει πράγματα. Να μην είναι ανοιχτός απέναντι στις καινούργιες ιδέες, προς κάθε τι που είναι πιο ελεύθερο. Αυτός ο συντηρητισμός οφείλεται και στο γεγονός πως υπάρχει η μετανάστευση, όπου το ξένο στοιχείο, αντί να το αγκαλιάσει κανείς, το φοβάται. Φοβάται οποιαδήποτε καινούργια επέμβαση. Φοβάται μη χάσει τα κεκτημένα του.
Η εποχή μας μεγαλώνει αυτό το φόβο, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο.
Ο άνθρωπος δεν αντιλαμβάνεται ότι η μοίρα του είναι κοινή και πως, εάν δεν είμαστε αλληλέγγυοι ο ένας για τον άλλον, δεν έχει κανένα νόημα να σώσεις μόνο τον εαυτό σου. Εκεί είναι το λάθος και από εκεί πηγάζει όλος αυτός ο συντηρητισμός. Το ξεβόλεμα, το ότι δε θέλουμε να δούμε την αλήθεια, ότι κρύβουμε τα πάντα κάτω από το χαλί. Λες και δε θα πεθάνουμε ποτέ.
Πριν από 20 χρόνια είχατε ανεβάσει την ίδια παράσταση με μεγάλη επιτυχία. Τι έχει αλλάξει στον τρόπο που αντιμετωπίσατε το ρόλο σας τότε και σήμερα;
Πρώτα από όλα ήταν μία παράσταση με άλλους συντελεστές. Ο σκηνοθέτης ήταν διαφορετικός και πολύ σημαντικός και αγαπητός σε εμένα. Και οι ηθοποιοί ήταν διαφορετικοί.
Μετά από 20 χρόνια κι εγώ είμαι διαφορετική. Έχουν μεσολαβήσει αρκετοί ρόλοι, εμπειρίες, πολλά πράγματα που με έχουν κάνει μία άλλη πια. Είμαι εγώ συν 20 χρόνια και βέβαια το έργο αυτό απευθύνεται πάλι σε ανθρώπους του σήμερα. Και το κοινό και εμείς δεν είμαστε πια οι ίδιοι. Οπότε μοιραία όλο το πράγμα το έχουμε δει αλλιώς και η εποχή δεν είναι η ίδια. Ωστόσο, το έργο είναι ανατριχιαστικά επίκαιρο.
Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα έργα που θα ανεβάσετε;
Καταρχήν, να είναι ένα πολύ καλό έργο που να έχει να πει πράγματα στο σήμερα. Κάθε φορά, μετά από μία διαδρομή, μας δημιουργούνται καινούργιες απορίες για το θέατρο, για την τέχνη γενικότερα και αυτό μας οδηγεί στην επόμενη κίνηση. Βιωματικά, θα έλεγα πως μέσα από την εμπειρία βγαίνουν τα καινούργια υλικά, τα καινούργια θέλω.
Ωστόσο, γενικότερα είστε πιστή στους κλασικούς θεατρικούς συγγραφείς.
Υπάρχει ένα πρόβλημα σύγχρονου ρεπερτορίου. Σύγχρονα έργα δεν υπάρχουν και δεν είναι καθόλου τυχαίο. Εκείνο που συμβαίνει είναι ότι τα καλά έργα δεν έχουν εξαντληθεί. Είναι ιδωμένα με μία άλλη ματιά.
Εκείνο που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι συναντήσεις με τους ανθρώπους. Δεν έχει καμία σημασία το να βρίσκεσαι με τον καλύτερο ρόλο του κόσμου, εάν αυτό το πράγμα δεν το δουλέψεις με ανθρώπους που έχουν μία κοινή θεατρική οπτική και μία κοινή γλώσσα με εσένα για να συνεννοηθείς. Εμένα δε με ενδιαφέρουν οι ρόλοι σκέτοι, με ενδιαφέρουν οι συναντήσεις.
Υπάρχει ρόλος πρόκληση για εσάς;
Έχω παίξει πάρα πολλούς ρόλους και αυτή τη στιγμή πραγματικά σκέφτομαι ότι σχεδόν έχω εξαντλήσει μερικά πράγματα.
Βεβαίως υπάρχει, αλλά όλα αυτά μόνο εάν βρίσκονταν οι κατάλληλες συνθήκες θα μπορούσα να τα σκεφτώ.
Επίσης, λόγω ηλικίας έχω χάσει ρόλους που θα ήθελα να παίξω. Από την άλλη μεριά, είναι και ντροπή το να σκέφτομαι ότι είμαι στερημένη, γιατί έχω παίξει σχεδόν όλο το ρεπερτόριο. Το θέμα όμως δεν είναι να εξαντλήσεις το ρεπερτόριο, αλλά να προχωρήσεις και να εξελιχθείς. Η υποκριτική δεν τελειώνει ποτέ. Το θέατρο σου αφήνει πάντα καινούργια ερωτήματα και καινούργιες δυσκολίες, που αν σε ενδιαφέρει αυτή η δουλειά καλείσαι να τις ξεπεράσεις.
Αν δεν είχατε γίνει ηθοποιός τι θα θέλατε να κάνετε;
Τώρα μου είναι δύσκολο να το σκεφτώ. Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να μην είμαι ηθοποιός. Δεν μπορώ να πω κάτι. Όταν ήμουν μικρή ζωγράφιζα και είχα σκεφτεί ότι θα μπορούσα να ασχοληθώ με τη ζωγραφική. Ωστόσο, δεν είμαι ο άνθρωπος που θα μπορούσα να είμαι μοναχικός. Δε θα μπορούσα να είμαι ούτε ζωγράφος, ούτε συγγραφέας. Αυτή η συνύπαρξη με τους άλλους με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργώ καλύτερα.
Αυτή η συνυπάρξη έχει όμως και ένα ρίσκο. Γιατί δε στηρίζεται αποκλειστικά στις δυνάμεις του ενός.
Αυτή η μοιρασιά μου αρέσει πάρα πολύ. Είναι σαν να έχεις μία ομάδα και να δίνεις πάσες. Το παιχνίδι αυτού του είδους, αυτή η λειτουργία, είναι κάτι που μου πάει περισσότερο. Η ανταλλαγή με τους άλλους. Να δίνω και να παίρνω. Γι’ αυτό και πολλές φορές μέσω του διαλόγου μπορώ να λειτουργήσω περισσότερο, παρά σε μοναχικές στιγμές και σκέψεις.
Μονόλογο έχετε παίξει;
Έχω ανεβάσει ένα μονόλογο του Στάικου στην πολιτιστική πρωτεύουσα. Αλλά δεν είμαι υπέρ του μονολόγου. Και ο μονόλογος δεν είναι ακριβώς μονόλογος. Κάπου τον απευθύνεις. Δίνεις και παίρνεις. Το κοινό είναι πάρα πολύ βασικό. Στη δική μας δουλειά είναι παρόν.
Έχετε παίξει ποτέ σε “ψυχρό” κοινό;
Eκείνο που λέω πάντα είναι ότι το κάθε κοινό έχει την παράσταση που του αξίζει. Είναι πολύ σημαντικός παράγοντας το κοινό. Αυτή είναι και η μαγεία του θεάτρου. Είναι μία τέχνη του εδώ και τώρα. Είναι θνησιγενής τέχνη. Πεθαίνει κάθε φορά. Κάθε φορά έχεις να κάνεις με ένα κοινό και τον καθένα από αυτό το κοινό. Είναι ένας πολύ ενδιαφέρον διάλογος αυτός, ανάμεσα στη σκηνή και στην πλατεία. Ο κάθε θεατής έχει τη δική του παράσταση και φεύγει με τη δική του παράσταση.
Στη μέχρι τώρα πορεία σας, αν είχατε την επιλογή, πού θα θέλατε να σταματούσε ο χρόνος;
Από τη στιγμή που απέκτησα εγγονάκι έχω διαφορετική σχέση με το χρόνο. Με ενδιαφέρει ακόμα και η στιγμή του θανάτου. Έχω μία περιέργεια γι’ αυτή την ώρα. Περιέργεια πραγματική, καθώς ξέρω καλά πως η ζωή μας έχει αρχή, μέση και τέλος. Και καταπληκτικές στιγμές. Είμαι πάρα πολύ υπέρ της ζωής, αλλά έχω περιέργειες. Τώρα που έχω εγγονάκι έχω άλλη περιέργεια. Θέλω να δω πώς θα είναι όταν μεγαλώσει και δε θα το καταφέρω και σκάω.
Έχετε άγχος για το στίγμα που θα αφήσετε πίσω σας φεύγοντας;
Καθόλου. Καθόλου. Δε με αφορά αυτό το πράγμα. Δεν είναι δικό μου θέμα. Είναι θέμα των άλλων.
Έχετε ζήσει τις χρυσές εποχές του ελληνικού κινηματογράφου και θεάτρου. Γιατί δεν έχει υπάρξει αντίστοιχη εποχή από τότε μέχρι σήμερα;
Άποψή μου ότι θα δούμε. Είμαι της γνώμης πως οι νέοι που έχουν εμφανιστεί τώρα στον ελληνικό κινηματογράφο είναι σημαντικοί και θα γίνουν πράγματα.
Από την άλλη θεωρώ ότι ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος είναι υπερτιμημένος. Δεν ήταν όλες οι ταινίες καλές.
Εκτός από δυο-τρεις ταινίες, που ήταν αριστουργήματα όπως “Ο Δράκος”, από εκεί και πέρα ο ελληνικός κινηματογράφος, εκείνης της εποχής, το μόνο πολύ καλό που είχε ήταν οι εξαιρετικοί άνδρες ηθοποιοί. Αυτό είχε μόνο κατά τη γνώμη μου. Σε όλο αυτό υπήρχε ένα ψέμα. Ενώ θα μπορούσαμε να έχουμε μία ιστορία, σαν τον παλιό ιταλικό κινηματογράφο, ε δεν την είχαμε.
Ο ελληνικός κινηματογράφος τότε ήταν επηρεασμένος από τα αμερικανικά μιούζικαλ, που εμείς δεν είχαμε καμία σχέση. Ο κινηματογράφος θέλει μεγάλη εκπαίδευση, που εμείς δεν διαθέταμε. Πιστεύω ότι οι κωμικοί έσωζαν τον ελληνικό κινηματογράφο.
