Η Μαριάννα Στεφανίδη είναι Ελληνίδα σκακίστρια και έχει αρκετές διακρίσεις στο παλμαρέ της, μεταξύ των οποίων 3η θέση στο Πρωτάθλημα Ελλάδας γυναικών το 2005, 1η θέση στο Φοιτητικό Πρωτάθλημα Ελλάδας το 2008, συμμετοχή στην προεθνική ομάδα, ενώ έχει κατακτήσει πέντε φορές το Πρωτάθλημα Αττικής γυναικών.
Το σκάκι για τη Μαριάννα είναι “κληρονομικός ιός”. Οι δύο θείοι της, οι οποίοι ήταν γνωστοί παίκτες, αλλά και προπονητές, τη μύησαν στον μαγικό κόσμο του σκακιού από την παιδική της ηλικία. “Φήμες λένε ότι γύρω στα 3-3,5 μου χρόνια ξεκίνησαν την “πλύση εγκεφάλου” γύρω από το άθλημα. Άλλα παιδιά είχαν στα καρότσια τους αρκουδάκια, εγώ είχα πιόνια. Ωστόσο, έχω τρία μικρότερα αδέρφια, που κανένα δεν ασχολήθηκε με το σκάκι”, μας είπε η Μαριάννα.
Η ανταγωνιστικότητα που χαρακτηρίζει τη Μαριάννα είναι αυτό που την έκανε να «κολλήσει» με το σκάκι. «Εγώ είμαι φύση και θέση ανταγωνιστικός τύπος, οπότε καταλαβαίνεις εκεί που κάποια παιδιά μπορεί να τα πτοήσει η ήττα σε εμένα έδινε φτερά. Δε με πείραζε να χάσω, αρκεί την επόμενη να κέρδιζα. Στο πρώτο μου τουρνουά έκανα μηδέν νίκες στα 9 παιχνίδια. Σε άλλα παιδάκια αυτό θα μπορούσε να δράσει αποθαρρυντικά, με εμένα δεν έγινε έτσι. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι πείσμωσα και ήθελα να συνεχίσω. Κάθε φορά που έκανα κάτι, ήθελα να το πάω και ένα βήμα παραπέρα, οπότε, ξέρεις, αυτό γίνεται στάση ζωής», μας ανέφερε.
Για τη Μαριάννα Στεφανίδη το σκάκι αποτελεί τον πρώτο της έρωτα, όπως μας εκμυστηρεύτηκε, ενώ τα συναισθήματα που της προκαλεί η ενασχόλησή της με αυτό είναι πολλά και έντονα. «Όποιο θετικό συναίσθημα μπορείς να φανταστείς μου το προκαλεί το σκάκι, όχι μόνο όταν παίζω, αλλά και όταν κάνω οτιδήποτε σε σχέση με αυτό. Ακόμα και όταν με ρωτήσει κάποιος κάτι σχετικά με το σκάκι, αλλάζει όλο μου το πρόσωπο. Ό,τι και αν συμβεί το σκάκι είναι η προτεραιότητά μου».
Ποια μαθήματα ζωής όμως κέρδισε η Μαριάννα μέσα από το σκάκι; «Θα σου πω αυτό που λένε άλλοι για εμένα, γιατί συνήθως το τρίτο μάτι είναι και το πιο αντικειμενικό. Στη δουλειά μου πάντα με φώναζαν “Η γυναίκα επτά βήματα μπροστά”. Αυτό λοιπόν που κέρδισα, το οποίο όμως απαιτεί χρόνο, είναι ότι προσαρμοζόμουν στις καταστάσεις και προετοιμαζόμουν για όλα τα σενάρια. Δεν υπήρχε κάποιος να με αιφνιδιάσει και αυτό είναι πολύ βασικό σε όλη μου τη ζωή, γιατί δεν είχε να κάνει μόνο με τον εργασιακό μου τομέα. Στην ουσία με αυτό τον τρόπο έχω προγραμματιστεί και αυτό έχει γίνει από το σκάκι. Γνωρίζω λοιπόν σε κάθε μου δράση και αντίδραση και το αποτέλεσμα και την έκβαση που θα έχει, άσχετα εάν είναι θετική ή αρνητική. Έχω λοιπόν προσαρμόσει τον εαυτό μου πριν συμβεί».
Ευελιξία, κριτική σκέψη, αλλά και η αντιμετώπιση της ήττας είναι μερικά από όσα προσφέρει το σκάκι στους παίκτες, μας εξήγησε η Μαριάννα. «Το σκάκι σου δίνει τη δυνατότητα να καταλαβαίνεις πότε έχεις χάσει. Αυτό είναι ένα μάθημα που αρκετοί δυσκολεύονται να το διδαχτούν. Η ήττα είναι ένα ταμπού. Από τότε που ήμασταν παιδιά δε μας άρεσε να χάνουμε. Τότε η αντίδρασή μας ήταν να κλαίμε, για κάτι που δεν έγινε όπως το θέλαμε. Το σκάκι, λοιπόν, μας κάνει πιο ανθρώπινους. Είναι λίγα τα αθλήματα που συμβαίνει αυτό. Κυρίως είναι τα ατομικά αθλήματα, στα οποία εξαρτάσαι από τον εαυτό σου. Στα ομαδικά αθλήματα η ευθύνη επιμερίζεται».
Αρκετοί υποστηρίζουν ότι το σκάκι θέλει ταλέντο, άλλοι πάλι ότι απαιτείται δεξιότητα την οποία και καλλιεργείς. Τι από τα δύο συμβαίνει όμως; «Εγώ θεωρώ ότι δεν υπάρχει κανένα ταλέντο. Υπάρχει η αντίληψη στους ενήλικες, όταν βλέπουμε κάποιον κάτω από την ηλικία των 12 ετών να έχει μία έξτρα αντίληψη ή κατανόηση ή ικανότητα, να το μεταφράζουμε σε ταλέντο. Δεν είναι τίποτα τέτοιο. Για εμένα το σκάκι είναι ένα εκπαιδευτικό εργαλείο. Όπως ακριβώς θα μάθαινες τέλεια τη φυσική, τη βιολογία, τα μαθηματικά, τη φιλοσοφία ή οποιοδήποτε μάθημα, έτσι συμβαίνει και με το σκάκι. Εάν προσηλωθείς σε αυτό, όχι να παπαγαλίσεις αλλά πραγματικά να νιώσεις τη δημιουργικότητά του, τη δυσκολία του, την ομορφιά του, θα καταφέρει να σε κατακτήσει και να το κατακτήσεις. Είναι μία αμφίδρομη σχέση. Καλό είναι λοιπόν να μη χρησιμοποιούμε τη λέξη ταλέντο», μας είπε η Μαριάννα και πρόσθεσε «Δεν ξέρω εάν προσπαθούμε ή είναι κατάλοιπο του παρελθόντος να επικοινωνήσουμε το σκάκι σαν κάτι ελιτίστικο. Ο οποιοσδήποτε γονιός σου λέει “Σκάκι; Πωωω τώρα βαριέμαι, είναι δύσκολο”. Είναι μία επιταγή, η οποία αμέσως περνά και στο παιδί».
Η Ελλάδα, παρά το μικρό της μέγεθος, έχει καταγράψει πολύ σημαντική διαδρομή στο σκάκι, σύμφωνα με τα λεγόμενα της Μαριάννας. «Η Ελλάδα έχει τεράστια σκακιστική ιστορία, τεράστιο σκακιστικό μέλλον, όπως και τέλειο παρόν. Δεν είναι τυχαίο ότι η νέα γενιά έχει τόσα πολλά ονόματα, που διαπρέπουν στο σκάκι. Και δε μιλάω μόνο στο κομμάτι το αγωνιστικό. Το σκάκι δεν είναι μόνο οι αθλητές. Είναι το κομμάτι της διαιτησίας, είναι το κομμάτι το διοικητικό. Οι Έλληνες διαιτητές είναι από τους καλύτερους στον κόσμο».
Παρά τις μεγάλες νίκες, που σημειώνουν Έλληνες και Ελληνίδες σκακιστές σε παγκόσμια τουρνουά, το σκάκι ωστόσο δεν προβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης. «Τα μετάλλια και οι επιτυχίες δεν έχουν καμία σημασία για τα μέσα ενημέρωσης. Σημασία έχει αυτό που πουλάει και αυτό που πουλάει είναι πάντα η εικόνα. Το σκάκι έχει μία σοβαρότητα δεν μπορεί να έχει μία “mainstream” εικόνα, το καταλαβαίνεις αυτό. Όσο και να θέλουμε να τα ωραιοποιήσουμε, είμαστε άνθρωποι οι οποίοι κάθονται μπροστά από μία σκακιέρα και παίζουμε με τις ώρες. Δεν έχει δράση, δεν έχει κίνηση, δεν έχει φωνές, δεν έχει εξάρσεις. Είναι όλα ένας εσωτερικός πόλεμος. Το σκάκι είναι ένα άθλημα πολύ διακριτικό και συγκρατημένο. Επίσης, είναι πολύ χρονοβόρο, δεν έχεις άμεσα ένα αποτέλεσμα. Δεν κρίνεται κάτι από έναν αγώνα. Δεν έχει τηλεοπτικά δικαιώματα. Δεν έχει στοιχηματική απόδοση. Άρα μιλάμε για κάτι το οποίο δε μεταφράζεται σε χρήμα και δεν κεφαλαιοποιείται... Δυστυχώς, αυτή είναι η πικρή αλήθεια όσο και αν μας χαλάει», μας ανέλυσε η Μαριάννα.
H ολυμπιονίκης και παγκόσμια πρωταθλήτρια γυναικών στο σκάκι Σούζαν Πόλγκαρ έχει πει «Όταν οι άνδρες χάνουν εναντίον μου, έχουν πάντα έναν πονοκέφαλο ... ή κάτι τέτοιο. Ποτέ δεν έχω κερδίσει έναν εντελώς υγιή άνθρωπο!». Όπως μας εξήγησε η Μαριάννα «Η Σούζαν είναι αυτό που λέμε “Το κόκκινο πανί”. Αυτή έπρεπε να καταρρίψει όλα τα ρεκόρ, αυτή ήταν τη πρώτη γυναίκα που κατέκτησε παγκόσμιο. Αυτή είναι η πρώτη που έγινε "Grand Maitre". Eίναι η πρώτη παντού. Η πρώτη που αμφισβήτησε το αντρικό καθεστώς. Οπότε καταλαβαίνεις ότι όλη αυτή η πίεση σε ένα ανδροκρατούμενο άθλημα σε κάνει πολλές φορές να καταλήγεις να λες κάτι τέτοιο.»
Ωστόσο η Μαριάννα δεν έχει αισθανθεί τους άνδρες συναθλητές της να συμπεριφέρονται υποτιμητικά απέναντί της. «Εγώ δεν είμαι η ισχυρότερη των γυναικών στην Ελλάδα. Είμαι σε ένα μέτριο επίπεδο. Κάποτε ήμουν πολύ καλύτερη παίκτρια, αλλά με τα χρόνια, όπως καταλαβαίνεις, πέφτει το επίπεδο. Σκακιστικά μπορώ να σου πω ότι ποτέ δεν είχα πρόβλημα με τους άντρες. Νομίζω ότι μόνο εκτίμηση έχω νιώσει. Δεν έχω αισθανθεί κάποιον να με υποτιμά», μας είπε.
Το σκάκι είναι ένα πνευματικό άθλημα, μέχρι και σήμερα όμως οι κατηγορίες διαχωρίζονται σε ανδρών και γυναικών. Όπως μας ανέφερε η Μαριάννα «Στο σκάκι πάντα υπάρχει το ερώτημα γιατί συμβαίνει αυτό, ενώ πρόκειται για ένα πνευματικό άθλημα. Μόνο στα ανοικτά τουρνουά παίζουν μαζί άνδρες και γυναίκες και σε αυτά όμως, όσον αφορά στο έπαθλο, χωρίζονται πάλι ανά φύλο. Εγώ νομίζω ότι απλά οι γυναίκες μπήκαμε πολύ αργά στο άθλημα. Θέλω να πιστεύω ότι αυτό θα αλλάξει».
Η Μαριάννα ασχολείται με ένα πιλοτικό πρόγραμμα προσχολικής εκπαίδευσης βασισμένο στο σκάκι.
