Γνωρίζοντας το θέατρο Playback Ψ

παλμός111
06.06.2019
Γνωρίζοντας το θέατρο Playback Ψ

Ο Αμερικανός ηθοποιός Robert De Niro είχε πει πως “ Ένα από τα ωραία με την ηθοποιία είναι ότι σου επιτρέπει να ζεις ζωές άλλων ανθρώπων χωρίς να χρειάζεται να πληρώσεις το τίμημα”.  Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στο θέατρο Playback. To Playback αποτελεί ένα θεατρικό δρώμενο κατά το οποίο ένας θίασος ειδικά εκπαιδευμένων ηθοποιών αναλαμβάνει να αναπαραστήσει ιστορίες και αφηγήσεις των θεατών.

Για το θέατρο Playback μας μίλησε ο ηθοποιός και θεατρολόγος Χρήστος Θεοχαρόπουλος.

θεατρο1

Πώς ξεκίνησε το θέατρο Playback;

Το Playback θέατρο ξεκίνησε στην Αμερική ως ένα είδος θεάτρου, που έδινε φωνή σε μειονότητες, δηλαδή σε ανθρώπους, οι οποίοι ήθελαν να φωνάξουν και να πουν πράγματα και μπορούσαν μέσω αυτού να ακουστούν. Ωστόσο, πολύ γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Ελλάδα το έφερε ο Λάμπρος Γιώτης, ο οποίος ίδρυσε τη πρώτη ομάδα Θεάτρου Playback δίνοντας το όνομα Playback Ψ, ίσως γιατί το Ψ χρησιμοποιείται διεθνώς ως λογόγραμμα της επιστήμης της Ψυχολογίας. Αυτή τη στιγμή έχουν δημιουργηθεί αρκετές ομάδες αυτού του είδους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας.

Το συγκεκριμένο είδος θεάτρου διδάσκεται στις σχολές υποκριτικής;

Oι σχολές της υποκριτικής μέσα στα 3 χρόνια φοίτησης προσπαθούν να διδάξουν βασικό θεατρικό κώδικα σε σχέση με διάφορα είδη. Μετά τη δραματική σχολή, όταν μπήκα έπειτα από ακρόαση στην ομάδα του Λάμπρου, εκπαιδεύτηκα σε αυτό το είδος. Η ομάδα Playback Ψ είναι σε θέση να προσφέρει αυτή την εκπαίδευση, ειδικά τώρα μετά από δεκαπενταετή εμπειρία. Στις περισσότερες ομάδες ανά τον κόσμο οι ηθοποιοί είναι ερασιτέχνες.

Τη βάση του θεάτρου Playback αποτελεί ο αυτοσχεδιασμός;

Απόλυτα. Υπάρχουν στην ουσία κάποιοι κώδικες, οι «φόρμες», οι οποίες είναι οι τρόποι αναπαράστασης της κάθε ιστορίας και υπάρχει και συντονιστής σε όλο αυτό. Στην παράσταση συμμετέχουν ηθοποιοί, μουσικοί, συντονιστής και παλαιότερα ζωγράφιζε κι ένας εικαστικός, ο οποίος έφτιαχνε ένα πίνακα από τις ιστορίες των ανθρώπων που αφηγούνταν βιώματα και εμπειρίες.

Οπότε, οι ηθοποιοί ανάλογα με την ιστορία που ακούν χρησιμοποιούν μία συγκεκριμένη φόρμα αναπαράστασης.

Ο συντονιστής καλείται έπειτα από κάθε ιστορία να επιλέξει τη φόρμα που θα χρησιμοποιήσουμε και κανείς δε γνωρίζει το προς τα που θα πάει.  Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποια συνεννόηση επί σκηνής.

Επιπλέον, σε κάποιες φόρμες ο θεατής μπορεί να επιλέξει απ’ τους ηθοποιούς ποιος θα είναι εκείνος που θα παίξει τον εαυτό του. Επίσης, κάποιος μπορεί να παίξει το πρόσωπο, κάποιοι να παίξουν έννοιες όπως είναι η χαρά ή ακόμη κι ένα αντικείμενο, όπως για παράδειγμα ένα μπαστούνι ή ένα αυτοκίνητο ή ό,τι άλλο. Κατά τη διάρκεια της παράστασης σιγά σιγά χτίζεται η εμπιστοσύνη και όσο περνά η ώρα ο κόσμος λέει όλο και πιο προσωπικά πράγματα.

παλμος

Πόσο εύκολο είναι για έναν ηθοποιό να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου είδους;

Αυτό έχει να κάνει με το πόσο καλά είναι εκπαιδευμένος σε αυτό το είδος. Eμείς πλέον έχουμε αποκτήσει αρκετή πείρα, που μας βοηθά στο να ακούμε την ιστορία και να αντιλαμβανόμαστε τι υπάρχει κάτω από αυτή. Ωστόσο, υπάρχει το άγχος όσον αφορά στην αναπαράσταση, καθώς όσο πιο εσωτερική είναι η ανάγκη που ωθεί κάποιον να βγει μπροστά και να πει μία ιστορία, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ευθύνη της αναπαράστασης. Στέλνεις πίσω ένα μήνυμα και θες να μη βγει κάτι διαφορετικό από αυτό που μας είπε ο θεατής ή να προκύψει κάποια παρερμηνεία ή ακόμη να βγει κάτι που ούτε το είπε ο αφηγητής, ούτε το υπονόησε, αλλά δίνουμε εμείς μία δική μας ερμηνεία.

Όλο αυτό εμπεριέχει και κινδύνους;

Βέβαια, υπάρχει ο κίνδυνος να το πάρει κάποιος στραβά. Σε βάζει να ξαναδείς ένα κομμάτι της ζωής του. Κάποιες φορές, ακούσια τις περισσότερες, μπορεί να του δώσεις και μία δική σου εκδοχή.

Υπάρχει κάποια ιστορία που την άκουσες και δεν ήθελες να την αναπαραστήσεις;

Η αλήθεια είναι πως συμβαίνει κάποιες φορές να μην αισθάνεσαι άνετα. Ειδικά αν οι ιστορίες είναι τόσο δυνατές. Ωστόσο, σε παράσταση δεν έχει υπάρξει να είναι κάτι τόσο περίεργο που να μη θέλω με τίποτα να το παίξω.

Συνήθως, ερχόμαστε σε άβολη θέση, όταν έχουμε συγγενικά πρόσωπα, γιατί γνωρίζεις κάποια πράγματα παραπάνω για αυτά τα άτομα και αυτοί δεν έχουν πει ολόκληρη την ιστορία. Aυτό μπορεί να σε φέρει σε δύσκολη θέση μήπως αποκαλύψεις κάτι περισσότερο.

Όμως μου έχει συμβεί στο τέλος μίας παράστασης να μας πει ο θεατής ότι μια λεπτομέρεια δεν την είπε, αλλά είχε γίνει έτσι ακριβώς. Αυτό συμβαίνει με κάποιο ενστικτώδη τρόπο.

Υπήρξε κάποια ιστορία που τη ζήλεψες;

Noμίζω ότι είναι αυτές οι ιστορίες που έχουν να κάνουν με ταξίδια και κυρίως με ταξίδια ανθρώπων που πήγαν μόνοι τους κάπου. Αυτό που κάνουν κάποιοι να φτιάχνουν μία βαλίτσα και να γυρίζουν τον κόσμο μόνοι τους, το ζηλεύω πάρα πολύ ως εμπειρία, κυρίως γιατί δεν έχω τολμήσει να το κάνω.

παλμός2

Μέσα από αυτό το “ξεγύμνωμα” έρχεται η κάθαρση;

Για εμένα τελικά ναι. Οι ηθοποιοί όπως και ο συντονιστής είναι καλά εκπαιδευμένοι, έτσι ώστε η ιστορία αυτή να γυρίσει πίσω με έναν καθαρτικό τρόπο για όλους.

Και λέω για όλους, γιατί από τη στιγμή που έχει ειπωθεί μία ιστορία παύει να είναι η ιστορία του ενός και γίνεται ιστορία όλων.

Εκτός όμως από ηθοποιός είσαι και θεατρολόγος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Με ποιο τρόπο το θέατρο συνεισφέρει στην παιδαγωγική διαδικασία;

Tα παιδιά δεν έχουν όλα τον ίδιο χαρακτήρα, ο οποίος μέχρι τα 8 τους περίπου χρόνια έχει ολοκληρωθεί.  Υπάρχουν παιδιά που εκφράζονται πολύ άνετα στο μάθημα της θεατρικής αγωγής, που περιλαμβάνει παιχνίδια, ασκήσεις εμπιστοσύνης, ετοιμότητας, παρατηρητικότητας, αυτοσχεδιασμό, παντομίμα.

Όμως είναι κι ορισμένα παιδιά, τα οποία είναι φοβισμένα και δυσκολεύονται ακόμα και στο λεξιλόγιο, μιλούν μέσα από τα δόντια τους. Είναι πολύ συνεσταλμένα. Τις πρώτες φορές δε θέλουν να σηκωθούν και να συμμετάσχουν, κι εγώ φυσικά το σέβομαι.

Σιγά σιγά όμως όσο περισσότερο παρακολουθούν, βλέπουν πόσο ωραία περνούν οι υπόλοιποι συμμαθητές τους και δειλά δειλά αρχίζουν να σηκώνουν το χέρι τους και ξεκινούν κι αυτά να εκτίθενται.

Δηλαδή αυτό το μάθημα κάνει κάτι πολύ σημαντικό. Εκθέτει τον εαυτό μας στους άλλους και δεν τους λογοκρίνει. Έτσι στο τέλος της χρονιάς έχουν κατακτήσει πάρα πολλά πράγματα…

παλμός3

Πώς βλέπεις το παιδικό θέατρο σήμερα;

Γύρω από το παιδικό θέατρο έχει στηθεί μία κακώς εννοούμενη επιχείρηση. Ψαρεύουν γνωστούς ηθοποιούς, oι οποίοι εμφανίζονται μέσω video wall και τους διαφημίζουν ότι κι αυτοί πρωταγωνιστούν. Σε πολλές παιδικές θεατρικές παραστάσεις επιστρατεύονται πολλά εφέ, προκειμένου να εντυπωσιάσουν και στο τέλος δε μένει τίποτα στα παιδιά.  Απλώς μένουν με το στόμα ανοιχτό ως δέκτες, αλλά γίνονται παθητικοί δέκτες του επιθετικού εντυπωσιασμού.

Επιπλέον, αρκετοί γονείς δεν προτιμούν να πάνε με τα παιδιά τους στο θέατρο και τα παιδιά, αφημένα μπροστά στην τηλεόραση, θεωρούν ότι ο μοναδικός εκπρόσωπος του θεάτρου είναι ο Σεφερλής. Φυσικά είναι κι αυτός, αλλά δεν είναι μόνο αυτός…

Zoύμε στην εποχή της εικόνας που έχει επηρεάσει πάρα πολύ το θέατρο, μιας και γενικότερα η εικόνα είναι  κυρίαρχη.

 

Λίγα λόγια για την Εταιρεία Δραματικής Έκφρασης και Θεραπείας ΠΑΛΜΟΣ

H Εταιρεία Δραματικής Έκφρασης και Θεραπείας «Παλμός», αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, ιδρύθηκε στην Αθήνα, τον Απρίλιο του 2005.  Ιδρυτικό μέλος ο ψυχίατρος και δραματοθεραπευτής Λάμπρος Γιώτης.

Σκοπός της εταιρείας είναι η έρευνα και η δράση στο πεδίο που εκτείνεται ανάμεσα στην τέχνη του θεάτρου, την ψυχοθεραπεία και την κοινωνική ευαισθητοποίηση.

Για το σκοπό αυτό, εφαρμόζει μεθόδους και τεχνικές που πηγάζουν από την τέχνη του θεάτρου, την ψυχιατρική, την ψυχοθεραπεία, τη δραματοθεραπεία, το ψυχόδραμα και τις κοινωνικές επιστήμες.

Οι δραστηριότητες της εταιρείας αφορούν στην έρευνα, στην εκπαίδευση, στη θεραπευτική εφαρμογή και στην καλλιτεχνική δημιουργία και συμπεριλαμβάνουν:
α) ψυχοθεραπεία και δραματοθεραπεία για άτομα και ομάδες,
β) ενημέρωση και παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης σε δομές στην Κοινότητα,
γ) διοργάνωση και παρουσίαση θεατρικών παραστάσεων και καλλιτεχνικών δρώμενων, 
δ) εκπαιδευτικά σεμινάρια δραματοθεραπείας, ψυχοθεραπείας και δημιουργικών θεραπευτικών προσεγγίσεων, 
ε) έρευνα στο χώρο της θεατρικής πράξης και των θεραπευτικών της εφαρμογών στο κοινωνικό και ψυχοθεραπευτικό πεδίο,
στ) έκδοση έντυπου υλικού με θέματα σχετικά με το θέατρο, την δραματική έκφραση, την ψυχοθεραπεία και τη δημιουργικότητα, και
ζ) εκπαίδευση ηθοποιών στο θέατρο «Playback» (θέατρο κοινωνικής εμψύχωσης) και λειτουργία της επαγγελματικής θεατρικής ομάδας «Playback Ψ», που δίνει παραστάσεις στο θέατρο, σε εκπαιδευτικά και θεραπευτικά πλαίσια και σε δομές στην Κοινότητα.

 

Εύα Κακλειδάκη

Εύα Κακλειδάκη

Με λένε Εύα και είμαι καλά, όπως συνηθίζω, να λέω. Σπούδασα Κοινωνιολογία κι έκανα μεταπτυχιακό στις ανθρωπιστικές σπουδές. Αλλά καθώς, όπως λέει και ο ποιητής “Εδώ στου δρόμου τα μισά έφτασε η ώρα να το πω, άλλα είν’ εκείνα που αγαπώ γι’ αλλού γι’ αλλού ξεκίνησα”, κάπως έτσι κι εγώ αποφάσισα να ασχοληθώ με τη δημοσιογραφία. Ο λόγος; Η μαγική τέχνη της συνέντευξής μέσω της οποίας προσπαθώ να ανακαλύψω όχι μόνο τους άλλους, αλλά και τον ίδιο μου τον εαυτό.