Μία πιο ανάλαφρη απόδοση του κλασικού έργου
Η "Φιλουμένα Μαρτουράνο" αποτελεί τη γνωστότερη θεατρική δημιουργία του Εντουάρντο ντε Φιλίπο, που παραμένει δημοφιλής χάρη και στην κινηματογραφική εκδοχή της από τον Βιτόριο ντε Σίκα ( Γάμος αλά Ιταλικά - Matrimonio all'italiana ) με τη θρυλική παρουσία της Σοφίας Λόρεν.
Μετά από 8 δεκαετίες από όταν και πρωτοπαίχτηκε, η ιστορία της πολύπαθης, πρώην πόρνης, που αγωνίζεται για να αποκαταστήσει τα παιδιά της, μπορεί να δείχνει σε σημεία ξεπερασμένη, καταφέρνει όμως να προκαλέσει το γέλιο και τη συγκίνηση ακόμη και σήμερα. Το ενδιαφέρον διατηρείται κυρίως χάρη στον συνδυασμό κωμωδίας και δράματος με το έργο να τοποθετεί πρόσωπα του περιθωρίου σε κωμικές καταστάσεις, "κρύβοντας" πίσω από τη χαλαρή ατμόσφαιρα την κοινωνική κριτική του ντε Φιλίπο.
Γραμμένο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο και σε μία εποχή στην οποία καλλιτεχνικά επικρατούσε στη χώρα ο "ιταλικός νεορεαλισμός", η "Φιλουμένα Μαρτουράνο" είναι επηρεασμένη από αυτό το κλίμα, χωρίς να αποτελεί το χαρακτηριστικότερο δείγμα του εν λόγω ρεύματος. Η "συμπερίληψη" στην περίπτωση αυτή προκύπτει κυρίως από την υποβαθμισμένη κοινωνική θέση της πρωταγωνίστριας με τις αναφορές στα ζητήματα της πορνείας και των εκτρώσεων, αλλά και έμμεσα από τις ταινίες του δημιουργού της κινηματογραφικής της απόδοσης με τον ντε Σίκα να έχει συνδέσει το όνομά του με το κινηματογραφικό κίνημα, το οποίο και σημάδεψε την Ιταλία της περιόδου.
Παρά την κατηγοριοποίηση του έργου στις κωμωδίες και την πιο επιφανειακή συσχέτιση με τον ιταλικό νεορεαλισμό, η παράσταση θίγει πίσω από το φαινομενικά εύθυμο περίβλημα σοβαρά ζητήματα που παραμένουν επίκαιρα, όπως είναι η θέση της γυναίκας στην κοινωνία και τον επαγγελματικό στίβο, τα δικαιώματά της, καθώς και οι κοινωνικές αντιθέσεις και διακρίσεις.
Στη συγκεκριμένη απόδοση ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος και οι συνεργάτες του ενισχύουν εκθετικά τους κωμικούς τόνους του κειμένου, επιχειρώντας να προκαλέσουν την τέρψη των θεατών και να εκμαιεύσουν το γέλιο - "αντίδοτο" στη μαυρίλα των καιρών μας. Με εξαίρεση τη χαρισματική Μαρία Ναυπλιώτου, η οποία και σηκώνει σχεδόν αποκλειστικά το δραματικό βάρος της παράστασης ( μία νότα συγκίνησης και από την Πηνελόπη Μαρκοπούλου στον ρόλο της αφοσιωμένης Ροζαλίας Σολιμένε ), οι συμπρωταγωνιστές της, από τον αφέντη του σπιτιού, τον για 25 χρόνια εραστή της Φιλουμένα, Ντομένικο Σοριάνο, μέχρι τους υπηρέτες του και τους γιους της πρωταγωνίστριας, βρίσκονται στην "αντίπερα όχθη". Οι χρωματισμοί της φωνής, οι έντονες κινήσεις και η σκηνοθετική προσέγγιση δημιουργούν χαρακτήρες - καρικατούρες, οι οποίοι περισσότερο αναπαράγουν τη στερεοτυπική εικόνα που έχουμε για τους Ιταλούς και το μεσογειακό ταμπεραμέντο, παρά ακολουθούν το πνεύμα του αυθεντικού με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη νεαρή ερωμένη του Σοριάνο, την Ντιάνα ( Ιωάννα Τζίκα ), που γίνεται και η αιτία για το "ξέσπασμα" της Φιλουμένα.
Ιδιαίτερα οι σκηνές των ( υποτιθέμενων ) κωμικών πτώσεων έρχονται σε αντίθεση με το ύφος του ντε Φιλίπο, o οποίος ήθελε μέσα από το έργο του να απομακρυνθεί από την Κομέντια ντελ άρτε του παρελθόντος, μεταφέροντας το κέντρο βάρους από την κίνηση των χαρακτήρων στην προσωπικότητά τους, δημιουργώντας πρωταγωνιστές με μεγαλύτερο βάθος από το παρελθόν.
Μπορεί κάποιες από αυτές τις προσθήκες, όπως το γρήγορο στρώσιμο του τραπεζιού υπό τους ήχους της μουσικής, να λειτουργούν μεμονωμένα, στο σύνολό τους όμως αυτές οι παρεμβάσεις αποδυναμώνουν σε μεγάλο βαθμό τα δραματικά στοιχεία του έργου, αλλοιώνοντας το ύφος του. Όσο λοιπόν και αν θέλουμε να δούμε αυτήν την προσπάθεια για αυτό που είναι, απομακρυνόμενοι από αυτό που περιμέναμε, η υπερίσχυση της κωμωδίας, σε βαθμό που σε στιγμές φτάνει στα όρια της παρωδίας, δυσχεραίνει τον συναισθηματικό αντίκτυπο της παρουσίας της Ναυπλιώτου, κάνοντας την ερμηνεία της να δείχνει περισσότερο μονοδιάστατη για τα δικά της δεδομένα.
Το οξύμωρο αυτών των επιλογών είναι πως η πιο κωμική εκδοχή του Ντομένικο Σοριάνο του Ηλία Μελέτη είναι αυτή που δεσπόζει, ισορροπώντας καλύτερα ανάμεσα στα αντικρουόμενα στοιχεία της απόδοσης, χωρίς να φτάνει στις ( κωμικές ) υπερβολές των υπολοίπων. Σε ένα έργο με αυτόν τον τίτλο και με αυτήν την πρωταγωνίστρια η επικράτηση αυτής της αίσθησης μάλλον απογοητεύει.
Στο κλείσιμο οι εναλλαγές των σκηνικών ( Ηλένια Δουλαδίρη ) και οι φωτισμοί ( Σοφία Αλεξιάδου ) εντυπωσιάζουν, με τις ερμηνείες του πρωταγωνιστικού ζευγαριού να μας υπενθυμίζουν το κεντρικό θέμα του έργου, που δεν είναι άλλο από τον αγώνα της Φιλουμένα για αξιοπρέπεια, ισότητα και αλληλεγγύη. Στην ίδια σκηνή η φωνή της Μαρίας Ναυπλιώτου απομακρύνεται από την επιτηδευμένη προφορά του προηγούμενου διαστήματος για να μας θυμίσει με τη σειρά της το πόσο ταλαντούχα παραμένει.
Η συγκεκριμένη εκδοχή υποβαθμίζει τη δραματική πλευρά του έργου απευθυνόμενο σε όσους και όσες θέλουν να χαλαρώσουν περνώντας την ώρα τους ευχάριστα, χωρίς όμως να αναδεικνύει την καθολικότητα και τη διαχρονικότητα των μηνυμάτων του Εντουάρντο ντε Φιλίπο, όπως και την όποια συσχέτιση με τον ιταλικό νεορεαλισμό. Το τελικό αποτέλεσμα δείχνει παρωχημένο σε βαθμό που να προκαλείται η απορία του γιατί να θεωρείται πλέον "κλασικό" με την ευθύνη να βαραίνει αποκλειστικά τους συντελεστές της παράστασης και όχι τον δημιουργό της.
Κείμενο: Eduardo De Filippo / Μετάφραση: Ειρήνη Μποζοπούλου
Παίζουν: Μαρία Ναυπλιώτου, Μελέτης Ηλίας, Πηνελόπη Μαρκοπούλου, Κωνσταντίνος Γαβαλάς, Νεφέλη Μαϊστράλη, Ιωάννα Τζίκα, Βασίλης Ντάρμας, Βασίλης Μηλιώνης, Βαγγέλης Δαούσης
Σκηνοθεσία: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος
Σύγχρονο Θέατρο
Διάρκεια: 120' (με διάλειμμα)
Τετάρτη - Κυριακή 20:00 / Πέμπτη - Παρασκευή - Σάββατο βραδινή 21:00 / Σάββατο απογευματινή 18:00
Τιμές Εισιτηρίων: Α' Ζώνη 25€ / Β΄Ζώνη - Θεωρείο Κανονικό 22€ - Ανέργων, Φοιτητικό, ΑΜεΑ, Άνω των 65 ετών 18€ / Θέσεις Περιορισμένης Ορατότητας 18€
Για περισσότερες πληροφορίες: Φιλουμένα Μαρτουράνο
